Chris Develing • 26 september 2025
Cognitieve dissonantie in het abortusdebat
We hebben allemaal een bepaalde mate van bias, oftewel een vooringenomen standpunt over onderwerpen die ons aan het hart gaan. Dat maakt het soms moeilijk om voor de volle honderd procent eerlijk te kijken naar nieuwe informatie. Zeker als deze kan leiden tot het bijstellen van je mening.
Blinde vlek
Een cognitieve dissonantie gaat nog iets verder dan een bias. Je kunt het zien als een blinde vlek. Christenen kunnen het weleens beschrijven als geestelijke blindheid in zaken van het geloof. Zo’n dissonantie komt erop neer dat je duidelijke feiten of informatie toch nog weet te ontkennen of zo weet te draaien dat ze hun betekenis voor jou en je standpunten verliezen.
Stel bijvoorbeeld dat je zoveel informatie hebt over roken dat je echt wel kunt weten dat het ongezond is. Desondanks blijf je doorroken, alsof die informatie nooit tot je kwam. Je handelen is daarmee niet rationeel maar gebaseerd op je begeerte om te roken.
Het is belangrijk om te benadrukken dat cognitieve dissonanties voorkomen bij zowel voor- als tegenstanders van abortus wanneer ze in discussie raken. Zo komt het voor dat voorstanders van abortusrechten (pro-choicers) tot ver in de zwangerschap blijven spreken van een ‘klompje cellen’, terwijl tegenstanders (pro-lifers) soms al vroeg capaciteiten aan het ongeboren kind toedichten die het op dat moment nog niet heeft.
‘Uit elkaar getrokken’
In dit stuk wil ik een online voorbeeld aanhalen van een cognitieve dissonantie bij iemand die groot voorstander is van abortusrechten. Stella Bergsma, een columniste met 35 duizend volgers op X was in gesprek geraakt over abortus. Een andere X-gebruiker wierp haar voor de voeten dat ‘baby’s letterlijk uit elkaar getrokken worden’ tijdens een abortus. Bergsma besloot de AI-machine van X, genaamd Grok, bij het gesprek te betrekken:
‘@Grok wordt bij een abortus de baby letterlijk uit elkaar getrokken?’
@grok wordt bij een abortus de baby letterlijk uit elkaar getrokken?
— Stella Bergsma (@EinsteinBarbie) September 17, 2025
Ik durf te vermoeden dat de columniste er volledig vanuit ging dat Grok deze bewering ging ontkrachten, maar dat liep anders:
'Nee, niet bij elke abortus’, zei de machine. ‘Bij vroege abortussen (tot 13 weken) wordt vaak zuigkracht of medicatie gebruikt zonder dismemberment. In latere procedures zoals dilatatie en evacuatie (D&E, 13-24 weken) wordt de foetus vaak in delen verwijderd met forceps, wat als "uit elkaar getrokken" kan worden gezien’, voegde Grok eraan toe.
Je zou hier verwachten dat Bergsma erkenning geeft aan het feit dat ongeboren kinderen inderdaad uit elkaar worden getrokken bij sommige abortusbehandelingen. In plaats daarvan besloot ze een poging te doen om deze onwelgevallige uitspraak te nuanceren:
‘En de meeste abortussen vinden plaats na hoeveel weken?’
Grok reageerde wederom feitelijk maar niet heel uitgebreid: ‘De meeste abortussen in Nederland vinden plaat vóór 13 weken zwangerschap. Meer dan de helft in de eerste 8 weken en 87% in het eerste trimester (Rutgers, 2023).’ En daarmee was de kous af, vond Bergsma.
Ze gaf alleen nog de opgeluchte reactie dat het ‘dus weer allemaal onzin’ was, alsof ze daarmee wilde zeggen dat de oorspronkelijke bewering, over het uit elkaar trekken van ongeboren kinderen, was weerlegd.
Allemaal onzin weer dus.
— Stella Bergsma (@EinsteinBarbie) September 17, 2025
Wat mij betreft was dit vooral een demonstratie van een cognitieve dissonantie in de praktijk. De columniste kreeg namelijk informatie van een (kennelijk voor haar) betrouwbare bron, waaruit ze mag opmaken dat ongeboren kinderen uit elkaar worden getrokken. Dat dit niet geldt voor 87% van de behadelingen (al valt abortus vóór 13 weken ook prima te beschrijven als 'uit elkaar trekken', aangezien het vacuüm het ongeboren kind evengoed aan gort scheurt) doet daar natuurlijk niets aan af. Sterker nog, een echte waarheidszoeker zou op zoek gaan naar het aantal abortussen dat schuilgaat achter de overige 13 procent. Daarvoor hoefde ze maar een vervolgvraag te stellen aan Grok of de jaarrapportage aangaande abortus te raadplegen. Dan zou ze hebben gezien dat er in 2023 zeker 5.032 abortussen werden uitgevoerd op de manier die Grok aanduidt als ‘uit elkaar getrokken’.
Voorstanders van abortus die nog wel lang genoeg in dialoog blijven om deze informatie erbij te krijgen, wijzen vaak op hun geloof dat (bijna) al die abortussen het gevolg zijn van negatieve prenatale diagnose. Maar ook dat is niet waar, aangezien dat aantal blijft steken op 1.796 in het meest recente rapportagejaar.
Laten tegenstanders van abortus dit voorbeeld aangrijpen om de eigen gelederen gesloten te houden voor het fenomeen cognitieve dissonantie. Sta open voor nieuwe inzichten en laat dit ook blijken tijdens gesprekken over abortus. Zo’n positieve houding kweekt leergierigheid bij jezelf en vertrouwen bij andersdenkenden. Dit betekent niet dat je je eigen mening onder stoelen of banken hoeft te steken. De prolife standpunten zijn sterk en door de tijd getest. Maar het is geen schande om toe te geven dat je wat langer moet nadenken over een bepaald standpunt, of dat je dit nog even wilt navragen.
Bovenal: hou de dialoog gaande. Er is niets erger dan een monoloog voeren, zoals Bergsma hier in het openbaar leek te doen, om vervolgens weg te kijken bij de confrontatie met ongemakkelijke feiten.
Internationaal zijn er ontzettend veel goede mensen bezig met het bestrijden van meisjesbesnijdenis. Maar wat deze organisaties vaak in koor zingen, is dat het een culturele praktijk betreft die niets met de islam te maken heeft. Een theologische studie naar dit fenomeen echter maakt duidelijk die duiding te kort door de bocht gaat. Toch ben ik er nog niet over uit of het slimmer is om mee te gaan met het islam-vriendelijke narratief. De islam is een ingewikkelde religie. Moslims volgen niet alleen "dat ene heilige boek", maar ook de gebruiken en voorschriften van de grondlegger van de religie, Muhammad. Wat hij verkondigde en ondernam, staat beschreven in ellenlange collecties van gezegdes (ahadith) en biografieën (sirat). Wie beweert dat meisjesbesnijdenis niet in de Koran voorkomt, maakt dan ook weinig indruk op mensen die de theologische bronnen van de islam kennen. Jongensbesnijdenis staat bijvoorbeeld ook niet in de Koran voorgeschreven. Toch zweert iedere moslim erbij dat dit een islamitische verplichting is. Maar waarom is dat zo? Uiteindelijk is besnijdenis een Sharia aangelegenheid. Knappe koppen binnen de islam vullen al vele eeuwen in wat de Sharia (simpelweg: de islamitische wet) allemaal moet aanbevelen en opleggen. Daar zijn meningsverschillen over, maar heel groot zijn die vaak niet als je kijkt naar de grootste islamitische stroming, het Soenisme. Daarin heb je vier geaccepteerde wetscholen (madhabs) die allemaal zijn terug te herleiden naar de tijd kort na de oprichting van de islam, te weten de Hanafi-, Hanbali-, Shafi- en Malikischool. Daarin kijken juristen vanuit hun traditionele denkstroming naar de wet. Maakt de leugen vrij? Van oudsher wordt er naar meisjesbesnijdenis gekeken als iets dat op z'n minst is aanbevolen. Volgens sommige geleerden (voornamelijk binnen de Shafi wetschool) is het zelfs verplicht. Dat is ook de reden waarom meisjesbesnijdenis zijn weg heeft gevonden naar Indonesië, dat ver weg van Afrika ligt. Het idee dat meisjesbesnijdenis een Afrikaanse culturele traditie is, dat niets met de islam te maken heeft, is dan ook een fabel. En wat mij betreft is het een kwalijke fabel, omdat het veronderstelt dat zoiets alleen kan komen uit het "barbaarse" Afrikaanse continent, waar toevallig een aantal moslimlanden liggen die hiermee zijn besmet. Zoals met meer onderwerpen is er ook grote terughoudendheid om de islam te beschuldigen van meisjesbesnijdenis. Maar de waarheid zal je vrijzetten, luidt het gezegde. Hoe zet je gemeenschappen vrij van meisjesbesnijdenis? Voor zover het een Afrikaanse culturele traditie is, moet je inderdaad zorgen dat je de mensen op andere gedachten brengt. Maar door te ontkennen dat het ook een praktijk is die de islam heeft omarmd, ontneem je mensen de kans om vrij te komen van de wortel van het probleem binnen hun gemeenschap. Cultuur vs Religie Veel Marokkanen en Turken vertellen mij echter dat de praktijk in hun landen niet voorkomt en dús niets met de islam te maken heeft. Deze conclusie kun je niet trekken. Anders zou alcohol ruimschoots worden toegestaan voor iedere moslim, omdat we in Turkije behoorlijk wat alcoholgebruik waarnemen. De ironie wil dat het juist een culturele traditie is dat meisjesbesnijdenis in bepaalde moslimlanden niet voorkomt. Maar om te weten wat de islam leert, kijken we niet in de vriendelijke ogen van onze Turkse buurvrouw. We moeten de boeken induiken en onze afwegingen maken. Ik zal de eerste zijn die toegeeft dat die "boeken" niet heel duidelijk zijn over meisjesbesnijdenis. Zo is er wel een hadith waarin staat dat de man en de vrouw zichzelf ritueel moeten reinigen nadat 'de besneden delen elkaar hebben geraakt'. In een andere hadith vertelt Muhammad dat de persoonlijke verzorging van een moslim bestaat uit vijf zaken, waaronder de besnijdenis. Omdat hierbij geen geslacht werd gespecificeerd, zijn veel geleerden er vanuit gegaan dat het geldt voor zowel de man als de vrouw. Dat één van die vijf zaken het trimmen van de snor betreft, is een zwak punt in die redenatie óf een belediging aan het adres van vrouwen in het huidige Soedi-Arabië, maar daar wil ik mijn vingers niet aan branden. Die twee ahadith hebben een zogenoemde 'sterke overlevering' waardoor ze als zeer betrouwbaar worden gezien. Maar je kunt dus twijfelen aan de interpretatie. Een andere hadith, met een zwakkere betrouwbaarheid, spreekt duidelijker over de noodzaak van meisjesbesnijdenis. In die overlevering zou Muhammad hebben gezegd dat de vrouwen voorzichtig moeten zijn wanneer ze de besnijdenis uitvoeren, want dat zou beter zijn voor de vrouw en prettiger voor de man. Het feit dat de vrouwen hier de handeling uitvoeren, zou erop wijzen dat het om meisjesbesnijdenis gaat. Een zwakkere betrouwbaarheid betekent overigens niet dat het als onwaar wordt beschouwd. Islamitische geleerden hechten juist grote waarde aan zulke teksten, die ze dan ook zorgvuldig verzamelen in hun collecties. Ze gaan er vaak in hoge mate vanuit dat een dergelijke uitspraak wel zo is gezegd, maar dat de bewijzen niet sterk genoeg zijn om een wet helemaal op dat gezegde te baseren. Je kunt je afvragen hoe interessant het is om als buitenstaander mee te wegen in deze interne discussie. Waar ik me vooral op concentreer is het feit dat de vier wetscholen zo ongeveer het hele bestaan van de islam deze praktijk in stand hebben gehouden, waardoor zelfs in Nederland moskeeën staan die opkomen voor de "noodzaak" om meisjes te besnijden. Reformatie? Is er ook nuance op dit punt? Jazeker. De Al Azr universiteit in Egypte zegt al een aantal jaren dat meisjesbesnijdenis niet bij de islam hoort. Ook valt het te begrijpen dat NGO's die meisjesbesnijdenis bestrijden bij hoog en bij laag beweren dat de praktijk niets met de islam te maken heeft. Hoe wil je anders binnenkomen in die lokale gemeenschappen? Hoe wil je mensen bereiken als je niet slechts één praktijk aanpakt maar de hele historische legitimiteit van hun geloof? Daarbij komt dat die gemeenschappen vaak zelf ervaren dat het een culturele praktijk is, zonder te beseffen dat de cultuur werd beïnvloed door de religie. Dat is enigszins vergelijkbaar met ons Westers uitgangspunt van monogamie in het huwelijk, zonder te beseffen dat dit christelijke wortels heeft. Ook moet gezegd worden dat er volgens de islamitische wetscholen wordt gewezen op de lichtste vorm van meisjesbesnijdenis. De WHO noemt deze vorm de type I besnijdenis. Hierbij wordt "slechts" een stukje voorhuid van de clitoris verwijderd, terwijl types II, III en IV verwijzen naar het verwijderen van zelfs de gehele schaamlippen. Dit laatste komt ook veel voor in de islamitische wereld, maar vindt zijn wortels niet per se in de islam als het gaat om de uitvoering. Dilemma Ik zit dus met een dubbel gevoel. Hoe meer moslims gaan geloven dat meisjesbesnijdenis niets met de islam te maken heeft, hoe minder meisjes deze tragedie zal overkomen, zou je zeggen. Aan de andere kant kun je je afvragen of dit op de lange termijn helpt, aangezien je de wortel van het probleem niet aanpakt. Want als de NGO's weer wegrijden en men zich weer verdiept in het geloof waar ze nog steeds veel vertrouwen in hebben, komen ze de ahadith en de shariabepalingen weer tegen. En dan zullen nieuwe imams en nieuwe vroedvrouwen mogelijk weer opstaan om gewoon weer te wijzen op het "belang" van meisjesbesnijdenis. Want wat Muhammad deed en voorschreef, kan nooit verkeerd zijn, aldus het islamitisch uitgangspunt. Laten we de vergelijking eens trekken met slavernij. Met veel pijn en moeite werd deze praktijk bijna geheel uitgebannen binnen de islamitische wereld. Veel van die moeite kwam uit het Westen, want de islamitische wereld had geen duidelijke afschaffingsbeweging. Immers, Muhammad had slaven, dus hoe kan zoiets verkeerd zijn? Toch is het grotendeels gelukt en roepen moslims veelal in koor dat slavernij niets met de islam te maken heeft. Maar de boeken waarin staat dat Muhammad die slaven eigenhandig inlijfde, net als alle generaties na hem, bleven in de schappen staan. Om die reden zien we bij iedere nieuwe jihad en iedere nieuwe oprichting van een kalifaat hetzelfde: de herinvoering van slavernij door mensen die opnieuw de Koran en de hadith zijn gaan lezen en tot geen andere conclusie konden komen dan het voorschrift om de omliggende volkeren te veroveren en hun mensen tot slaaf of derderangsburger te maken. Daarom vrees ik voor hetzelfde bij meisjesbesnijdenis: een hoop geld en moeite kan ervoor zorgen dat de islamitische wereld meisjesbesnijdenis tijdelijk vergeet. Maar omdat het in de boeken blijft staan van de religie die men aanhangt, loert het opduiken van zo'n traditie achter iedere hoek.
Dit jaar mocht ik een interview geven aan het steeds populairder wordende YouTube kanaal 'Christendom'. Het werd een getuigenis, waarin ik sprak over het opgroeien zonder vader, mijn latere geloof in Christus en maatschappelijke onderwerpen zoals abortus en de impact van de islam op onze samenleving. Bekijk het gesprek hieronder:
After Charlie Kirk’s assassination many mainstream news platforms did not wait long to start regurgitating online claims about supposed evil things Charlie Kirk has said throughout the years. What the exact motivation behind behind these choices is remains to be seen, but it is clear that certain people who disagreed with Kirk’s views ran towards such claims in order to either legitimize Kirk’s violent death or to suggest that he somehow reaped what he sowed. When confronted with such claims, I noticed that many supposed quotes by Kirk were not based on truth. Often lies or half-truths were told. Rarely was the quote exact and when it was, it was often taken out of context. I decided to take the time to fact-check 7 such claims. I chose them randomly, to see if any of the claims were truthful. A few of them were true or partly true but lacking a strong-man explanation from Kirk’s own point of view. But in most cases the claims can be accurately described as lies or deliberate half-truths. Below I describe the claims, one by one, with my commentaries. 1. Gay people should be stoned to death False : Kirk never said this as a separate statement or wish for American law. This lie started when left-wing author Stephen King took to X on September 11, one day after Kirk’s assassination, and claimed that Kirk had “advocated stoning gays to death”. He later retracted this claim and apologized. King acknowledged that Kirk only mentioned a passage about stoning people after sleeping with the same sex from the Old Testament, in order to show someone that they were cherry picking verses about love as if the Bible doesn’t condemn sin. Kirk did call this penalty “part of Gods perfect law” as can be heard in the original footage , but that does not equal advocating for the same laws in today's society. 2. Most people are scared when they see a black pilot flying a plane False : He never said this exact quote or anything of similar meaning. What really happened was: during a conversation Kirk discussed affirmative action and how it creates bad ways of thinking, because it is known that certain people get jobs because of affirmative action, not because they were the best for the job. This can result in people second guessing the quality of the captain of their flight if he or she happens to be black. Kirk immediately added: “ I don't wanna think that way. And no one should, right? ” So, Kirk wasn’t saying that he distrusts black people having the capacity to be pilots. He was demonstrating how affirmative action can make people weary of how people got to a position, especially when it’s such a crucial job that people’s lives depend on it. Kirk went on to say: “ I want to be as blunt as possible because now I'm connecting two dots. Wait a second, this CEO just said that he's forcing that a white qualified guy is not gonna get the job. So I see this guy, he might be a nice person and I say, "Boy, I hope he's not a Harvard-style affirmative-action student that … landed half of his flight-simulator trials ." 3. Taylor Swift should reject feminism and submit to her husband True . In a video on his own platform, Kirk took the time to congratulate Taylor Swift’s engagement and said that he wished for her that this step would make her more conservative. Kirk said he wanted them to have many children. Then he went on to say she should leave feminism and submit to her husband. Kirk said that he was saying all of these things without any sarcasm. It can be assumed that Kirk believes in the, according to many, Biblical principle that women should submit to their husband. However, in general Christians do not believe this to mean that a woman is worth less than a man, but rather that there are God-ordained roles for men and women. 4. No one should be allowed to retire False . What Charlie Kirk really said was that he didn’t think people should retire, saying it’s not Biblical. This is more an advice than something he would like to see enforced by law. When it comes to the law, he did advocate for raising the age of retirement. Here’s the full context: “ Now, I will say that for future retirees, people under the age of 45, we should absolutely raise the retirement age. I’m going to say something very provocative. I’m not a fan of retirement. I don’t think retirement is biblical,” he said . “You say, ‘Charlie, I’m just gonna retire and I’m just gonna go golf.’ I think, what a waste of the gifts that God has given you .” 5. British Colonialism was what “made the world decent” True . Charlie Kirk said this at the beginning of his show on September 22, 2022. The context is that he was about to speak to professor Bruce Gilley, a political scientist who has written a book called The Case for Colonialism and is of the opinion that British Colonialism was mostly helpful to the lands they settled in, because it uplifted its people to a more modern, more fair and more liberal standard of living and ruling. It seems obvious that Kirk agreed with a lot of what professor Gilley was coming to convey. Needless to say, this is a controversial opinion. One could ask ‘What about slavery?’ Gilley spoke about this, saying that Spanish and Portuguese enslavers felt they were rescuing African slaves from the hardships of Africa, where slavery was rampant and much more harsh. Gilley also said that “ None of this made their enslavement right. But then little of what happened to the wretched of the earth in that era was right by contemporary standards. There is a historical bait and switch when contemporary critics charge European colonialists with all sorts of modern crimes: stealing land, owning slaves, shooting lions. These charges appeal to norms and expectations that emerged later from Western civilization itself, and only from Western civilization. Stealing land, owning slaves, and slaying wildlife were, after all, the national sports of pre-European contact African, Arab, and native American cultures .” 6. The guy who assaulted the Pelosi’s should be bailed out False . The full clip in which this statement is found, to me, clearly shows that he spoke those words sarcastically. The full statement shows that Kirk had doubts about the Democrat narrative, which said that there might be a link between the attack and Republican rhetoric. For instance, Kirk said “Why is the conservative movement to blame for gay schizophrenic nudists that are hemp jewelry makers breaking into somebody's home, or maybe not breaking into somebody’s home. Why are we to blame for that?” Immediately after saying this, Kirk asked, sarcastically: “And why is this guy still in jail? Why hasn’t he been bailed out?” as if to say that some Republican would have bailed him out by now, if he was such a hero to them. Kirk then continued, again sarcastically, saying that “If some amazing patriot out there … wants to really be a mid-term hero, someone should go and bail him out … and go ask him some questions.” Kirk then called into question why this attacker was possibly being charged with attempted murder and a political assassination attempt, saying that even those kinds of attackers are let out on bail the next day in many situations, implying that “if you go after the Pelosi’s” those rights do not apply. So no, Charlie Kirk did not literally want someone to bail out an attacker who did something Kirk called “awful” and “not right” in the same breath. Only sarcasm makes sense for some of these statements and I think the video shows this. 7. Gun deaths are acceptable in order to have a 2nd amendment Partly True . Kirk did not say the exact words in this rumored quote. What he actually said at a Turning Point event in Salt Lake City was: “ It’s worth it to have a cost of, unfortunately, some gun deaths every single year so that we can have the Second Amendment .” Also, Kirk emphasized that he was being rational and pragmatic about this trade-off, arguing that the right to bear arms is too important to let gun deaths (those caused by legal gun-owners one must assume) get in the way of that. This says nothing about the way he felt about gun violence. He was obviously against gun violence and thought it should be prevented. He just didn’t believe that a ban on legal firearms should be the sacrifice to achieve that goal. One may compare it to liberals accepting a number maternal deaths every year, due to legal abortion. One could argue that deaths from pregnancy are still more frequent. Similarly, one could argue that the amount of deaths without the Second Amendment could increase if the government decided to turn on its own people, as has happened many times throughout history.
Ongeboren kinderen worden onverdoofd geaborteerd. Toch pleit niemand voor verdoving zoals dat bij slachtdieren gebeurt. We analyseren een uitzending van Lubach om onder meer te zien of dierenactivisten verder mogen gaan met het tonen van expliciete beelden.
Het Britse Lagerhuis besloot dat vrouwen niet meer strafrechtelijk vervolgbaar zijn als zij een abortus ondergaan buiten de wettelijke termijn. Namens NPV - Zorg voor het Leven mocht ik aanschuiven in het Family7 programma Uitgelicht om over dit nieuws mee te praten. Bekijk het gesprek hieronder:
Wie bekend is met de Socratische Methode kent wellicht ook haar sub-discipline: de Socratische Ondervraging. Door het stellen van vragen kan men een gesprekspartner laten beseffen wat de logische consequentie is van zijn stelling. Jezus gebruikte een soortgelijke methode die de Bijbel al voor Socrates liet zien en onderdeel is van de Rabbijnse methodiek. Dat zien we bijvoorbeeld aan Zijn gesprek met de rijke jongeling, dat we aantreffen in Markus 10 en Lukas 18. Deze passage wordt, vanwege de onbegrepen betekenis achter de vraag van Jezus, nog weleens door critici aangehaald om te bewijzen dat Jezus daar zelf toegeeft God niet te zijn. Maar dat is een onterechte conclusie op basis van een oppervlakkige lezing: “Goede Meester, wat moet ik doen om het eeuwige leven te beërven? En Jezus zeide tot hem: Waarom noemt gij Mij goed? Niemand is goed dan God alleen.” Lukas 18:19, Markus 10:18 Bij deze passage moet worden opgemerkt dat Jezus niet zegt: “Ik ben God niet”. Hij stelt namelijk een vraag en neemt nog geen standpunt in. In plaats van de jongeling te corrigeren, komt Hij met een waarom-vraag waarmee de ander wordt uitgedaagd om na te denken over de woorden die hij uitspreekt. Dit zegt dus nog niets over het waarheidsgehalte van die woorden. Het doel van Jezus’ vraag was in feite om te toetsen of de rijke jongeling wist wie hij voor zich had. Je kunt het zien als een test waarmee Jezus de jongeling de volle betekenis laat zien van het woord goed, waarna Hij hem uitdaagt om, met die nieuwe definitie in de hand, nog eens na te denken over de waarde die hij Jezus toedicht. Daarnaast lijkt het plausibel dat Jezus de man ook wat bescheidenheid bijbracht. De kans is namelijk groot dat de man zichzelf ook als goed beschouwde, aangezien hij vond dat hij alle geboden wel zo’n beetje had gehouden. Jezus laat de man zien wat echte goedheid is, namelijk die van God. Daarmee toont Hij aan dat je zonder God te volgen zoveel geboden kunt houden als je wilt, maar dat het je dan niet zal baten. De mens is namelijk, genomen naar de standaard van God, niet goed en heeft het nodig om God te volgen. Vandaar dat Jezus de rijke jongeling opdraagt om Hem te volgen. De goede herder Behalve dit zijn er nog meer redenen waardoor we weten dat Jezus hier niet ontkende goed te zijn. In Johannes hoofdstuk 10 vers 11 en 14 noemt Hij zichzelf bijvoorbeeld “de goede herder”. Wanneer we Jezus’ uitspraken naast elkaar zetten, ligt de conclusie voor de hand: Jezus zegt in Markus en Lukas dat alleen God goed genoemd mag worden en Hij noemt zichzelf vervolgens de goede herder in Johannes. Is Jezus dan wel of niet God, volgens zijn eigen definitie van God en van Zichzelf? Dat Jezus goed is en derhalve God, valt dus niet te ontkennen. Maar hoe zit het met de titel herder? Ook die kwalificatie heeft betrekking op God. Want het Oude Testament identificeert zowel God als de Messias herhaaldelijk als herder. Dat zien we bijvoorbeeld in Psalm 23:1-2, 77:20, 78:52, 80:1, Jesaja 40:11, 49:9-10 en Ezechiël 37:24. [1] Er kan dus een sterke zaak worden gemaakt voor het idee dat Jezus zich God noemt wanneer hij aan zichzelf refereert als de goede herder. Wie moeten we volgen? Natuurlijk weten we dat de rijke jongeling Jezus op dat moment niet helemaal begreep, aangezien hij droevig vertrekt, maar dat betekent niet dat onze lezing verworpen moet worden. Het gaat erom wat Jezus iemand leert, niet wat zij daarvan begrepen hebben of opvolgen. Dit geldt met name voor gesprekken met andere mensen dan Zijn eigen discipelen, die Hij dikwijls van een toelichting voorzag wanneer zij daar om vroegen. Aan het einde van het gesprek met de rijke jongeling lijkt Jezus alsnog een direct antwoord te geven op de vraag. De jongeling vroeg Jezus wat hij moet doen om het eeuwige leven te krijgen. Na een prikkelende wedervraag en een aantal instructies, zegt Jezus: “…kom daarna hier en volg Mij. Dan zult u rijk zijn in de hemel.” (Markus 10:21) Voordat hij te horen kreeg dat hij Jezus dient te volgen, moest de rijke jongeling kennelijk eerst de kans krijgen om te beseffen Wie het dan is die hij zou volgen. Want ook de opdracht om Jezus te volgen kan worden vergeleken met de reactie die de mens moet hebben op God. Een reactie die luid resoneert door het Oude Testament: Volg alleen God. Want behalve de stelling dat alleen God goed is, kunnen we even kort zijn over de Bijbelse opdracht om alleen God te volgen: “Volg alleen de Here, uw God, en heb ontzag voor Hem, gehoorzaam alleen zijn geboden. Dien alleen Hem en houdt u aan Hem vast.” (Deuteronomium 13:4) We zien dus dat Jezus in alle gevallen juist bevestigt God te zijn en dit nergens ontkent. Dit in tegenstelling tot hetgeen critici beweren. Jezus wilde zijn gesprekspartner drie dingen laten beseffen: Dat Hij inderdaad goed is; dat Hij daarom God is en; dat de jongeling Hem moet volgen, precies zoals in het Oude Testament wordt gezegd over de Enige ware God. Soortgelijke ondervragingen Er zijn nog genoeg andere “Socratische ondervragingen” in Jezus’ bediening te vinden. We hoeven dan ook niet ver te zoeken om een soortgelijke dialoog aan te treffen. Vrijwel direct na het gesprek met de rijke jongeling stuit Jezus op een verzoek van twee discipelen: “Jakobus en Johannes, de twee zonen van Zebedeus, kwamen naar Jezus en zeiden: ‘Meester, we willen iets van U vragen.’ Hij zei: ‘Wat willen jullie dat Ik voor jullie doe?’ Ze zeiden tegen Hem: ‘Mogen wij alstublieft links en rechts naast U zitten wanneer U Koning geworden bent?’ Maar Jezus zei tegen hen: ‘ Jullie weten niet wat jullie vragen . Kunnen jullie doen wat Ik moet doen? Kunnen jullie doormaken wat Ik moet doormaken?’ Ze zeiden tegen Hem: ‘Dat kunnen wij.’ Jezus zei tegen hen: ‘Jullie zullen hetzelfde doormaken als Ik en doen wat Ik moet doen . Maar Ik kan jullie niet beloven dat jullie naast Mij zullen zitten. Die plaatsen zijn voor de mensen voor wie die plaatsen bestemd zijn.'” (Markus 10:35-40) [2] Wederom beantwoordt Jezus een vraag met een wedervraag en wederom lijkt het (na een oppervlakkige lezing) alsof Hij hiermee wil ontkennen wat er wordt beweerd. Maar wat doet Jezus? Hij geeft ze gelijk. Alleen, legt hij daar wel bij uit dat Hij, beter dan de discipelen zelf, begrijpt welke betekenis schuilgaat achter hun bewering. Het feit dat Jezus dit keer meer toelichting geeft bij zijn instructies, is omdat dit zijn gewoonte was wanneer hij sprak tot Zijn discipelen. De reden dat Jezus in meer cryptische taal sprak tot andere mensen, is omdat het oordeel anders nog groter is wanneer zij alles begrijpen terwijl ze niet accepteren wat er wordt gezegd door Jezus (zie Mattheus 13). Hoe dan ook, we lezen hoe Jezus de discipelen wilde laten beseffen dat ze niet volledig weten wat ze zeggen en Hij doet dat middels het stellen van een niet-ontkennende wedervraag. Davids zoon en Heer Een ander relevant voorbeeld is het gesprek dat Jezus met de Farizeeën had over de Messias. Jezus vraagt hen: “Wiens zoon is de Messias?”, waarop zij antwoorden: “Davids zoon”. Met deze vraag onthult Jezus dat de Farizeeën niet goed begrepen wat de aard is van de Messias. Jezus vervolgt namelijk door te zeggen: “Hoe kan David Hem dan door de Geest zijn Here noemen, als hij zegt: ‘ De Here heeft gezegd tot mijn Here : Zet U aan mijn rechterhand, totdat Ik uw vijanden onder uw voeten gelegd heb.’ Indien David Hem dus Here noemt, hoe kan Hij dan zijn zoon zijn? En niemand kon Hem daarop iets antwoorden en evenmin durfde iemand van die dag af Hem meer iets vragen.” (Mattheus 22:41-46) Naast het feit dat Psalm 110, waar Jezus met dit citaat naar verwijst, aantoont dat de Messias niet slechts een mens is (vers 1) en al voor David bestond, wordt het ook duidelijk dat Jezus hier leert over de Heilige Geest die David aanstuurde om dit op te schrijven. Hiermee kon Jezus de Farizeeën wijzen op hun eigen misvatting omtrent de Messias die veel meer blijkt te zijn dan slechts een mens. Resumerend De bewijzen laten zien dat Jezus nergens zegt dat Hij God niet is. Dat terwijl critici dikwijls eisen dat christenen laten zien waar Jezus letterlijk zegt “Ik ben God, aanbid mij“. Kennelijk verlangen ze dit niet voor hun eigen claims. We hebben gezien dat Jezus een scherpe wedervraag stelt die de rijke jongeling, samen met alle lezers van de Bijbel, uitlokt tot het nadenken over zijn woorden: “Is daadwerkelijk alleen God goed? Zo ja, noemde ik dan zojuist een man God?” Deze manier van denken opent namelijk vele deuren naar de andere feiten waarmee Jezus laat zien dat Hij God moet zijn en niet slechts een profeet: Zijn vergeving van zonden, Zijn oordeel over de wereld, Zijn zondeloosheid, de aanbidding die Hij accepteerde, Zijn eenheid met de Vader. We hebben gezien dat Jezus zichzelf goed noemt als Hij zegt dat hij “de goede herder” is. Dus waarom zou hij moeite hebben met de titel “goede meester”? We hebben gezien dat God en de Messias beide herhaaldelijk als herder worden aangemerkt in het Oude Testament. We hebben gezien dat Jezus ook in andere gesprekken een wedervraag stelt waarmee hij de suggestie lijkt te wekken dat de ander op een verkeerd spoor zit. Maar dan blijkt dat Jezus niet ontkent wat er gezegd wordt, Hij geeft er slechts de volle betekenis aan, om zo inzichten te verschaffen. We hebben gezien dat Jezus met een scherpe vraag aan de Farizeeën laat zien dat Hij de Messias is die ouder is dan David en tevens zijn Heer is, ondanks dat hij ook uit zijn nageslacht komt vanuit zijn menselijkheid. Hij weerlegt de Farizeeën dus in hun gedachte dat de Messias slechts een mens zal zijn en niets meer dan dat. Voetnoten [1] Voor mensen die onervaren zijn met de Bijbel en deze passage hebben opgezocht, kan dit vers enige verwarring opleveren aangezien er staat dat God David zal aanstellen als herder. Echter, David leefde allang niet meer toen deze profetie werd gegeven. De enige juiste interpretatie is hier dat dit verwijst naar de Messias, die vaak als het David-type werd aangeduid. Tevens is er in de Joodse traditie dikwijls geen onderscheid tussen een historische persoon en iemand die in zijn geest en macht verschijnt (zie: Cambridge Bible for Schools and Colleges). [2] Jezus zegt hier niet dat Hij er niet over gaat. In de volgende verzen legt hij namelijk uit dat de gelovigen uiteindelijk zelf bepalen welke plek zij in de Hemel zullen bemachtigen. En dat doen ze door de mate van dienstbaarheid die zij hebben gegeven aan hun medemens. In Markus 10:35-40 lezen we: “Jezus riep hen bij Zich en zei: ‘Jullie weten dat de machthebbers in de wereld de bevolking onderdrukken. Zij maken misbruik van hun macht. Maar onder jullie moet het anders gaan. Wie groot wil zijn, moet jullie dienaar worden. En wie de voornaamste wil zijn, moet ieders slaaf worden. Want zelfs Ik, de Mensenzoon, ben niet gekomen om Mij te laten dienen. Nee, ik ben gekomen om te dienen en mijn leven te geven als losgeld voor velen.'”