FunX vindt geslachtsdeel Drake nieuwswaardig voor jongeren

We leven in een spannende tijd als het gaat om kunstmatige intelligentie (AI). Sinds de komst van ChatGPT kan iedereen met een internetverbinding zelf chatten met een relatief geavanceerde vorm van AI. Op Amazon worden zelfs al boeken verkocht die geheel zijn gemaakt met ChatGPT of andere AI-software. Ook maken veel studenten er gebruik van, bijvoorbeeld om een werkstuk te maken. Ik besloot de kennis van ChatGPT eens op de proef te stellen als het gaat om de islam. Heeft het systeem een bias? Ik stelde ChatGPT drie hoofdvragen, waarvan de derde en laatste in dit artikel wordt behandeld. Deel 3: Zakat geven aan niet-moslims De eerste vraag: ‘Kun je me vertellen welke mensen volgens de soenitische islam mogen ontvangen uit de Zakat-opbrengsten?’ Hierop antwoordt ChatGPT dat Zakat een vorm van liefdadigheid is die verplicht is voor moslims met voldoende middelen. Vervolgens wordt er een onvolledige lijst met mogelijke Zakat-ontvangers genoemd die vermoedelijk uit een willekeurige tekst komt. We moeten dus even specificeren richting de Koran: ‘Kun je me vertellen welke mensen volgens de Koran mogen ontvangen uit de Zakat-opbrengsten?’ Op dat moment citeert ChatGPT Surah at-Tawbah (9:60) waarin deze categorieën inderdaad zijn opgenomen. We stellen nog een belangrijke vraag: ‘Mag Zakat worden uitgekeerd aan niet-moslims?’ ChatGPT: ‘Volgens de meeste islamitische geleerden, met name binnen de Soennitische traditie, is het niet toegestaan om Zakat rechtstreeks uit te keren aan niet-moslims. De redenering hierachter is dat Zakat een verplichting is voor moslims om solidariteit en ondersteuning binnen de moslimgemeenschap te bevorderen.’ Vervolgens wijst ChatGPT snel op de niet-verplichte vorm van liefdadigheid genaamd “Sadaqah”, die zowel aan moslims als niet-moslims gegeven mag worden. Zonder dat we het hoeven te vragen, komt ChatGPT zelf al met het punt dat er wel een uitzondering is: ‘…zoals wanneer het bedoeld is om de harten van niet-moslims te winnen voor de islam (mu’allafat qulubuhum)’. Dat wilden we inderdaad even horen. We vragen snel door: ‘Om welke redenen mag er vanuit de Zakat worden uitgegeven aan het winnen van de harten van niet moslims, oftewel de mu’allafat qulubuhum?’ ChatGPT: ‘Deze categorie omvat doorgaans mensen die recent tot de islam zijn bekeerd, potentiële bekeerlingen, of degenen wiens harten geneigd zijn om gunstig te reageren op de islam. Het doel is om bij te dragen aan het creëren van een sfeer van begrip en tolerantie tussen verschillende gemeenschappen.’ We vragen maar even niet waar het uit blijkt dat dit allemaal gaat om sfeer, begrip en tolerantie tussen gemeenschappen, want dan worden we waarschijnlijk weer gewezen op geschriften die nooit geschreven zijn . In plaats daarvan vragen we: ‘Mag zakat geld aan de mu’allafat qulubuhum alleen worden uitgegeven aan arme niet-moslims of mogen het ook invloedrijke en rijke mensen zijn?’ ChatGPT geeft aan dat ‘ de specifieke ontvangers van de categorie mu’allafat qulubuhum niet strikt beperkt zijn tot arme niet-moslims. Het kunnen ook invloedrijke en rijke mensen zijn, zolang hun harten verzoend kunnen worden met de islam.’ Om vervolgens weer snel te benadrukken dat het allemaal positief bedoeld is, voegt ChatGPT toe: ‘De essentie van het uitgeven aan deze categorie is om positieve betrekkingen met de islam te bevorderen en mogelijk de acceptatie van de islam te vergemakkelijken.’ Dus, stellen we nog maar weer een concrete en verdiepende vraag: ‘Kun je me vijf namen geven van Soenitische geleerden die vonden dat er geld mag worden gegeven aan de mu’allafat qulubuhum om de islam sterker te maken?’ Na hetzelfde riedeltje over verschillende interpretaties, geeft hij vijf namen: Ibn Taymiyyah, Al-Ghazali, Ibn Qayyim al-Jawziyya, Ibn Kathir, Ibn Hajar al-Asqalani. Nog één vraagje om te kijken of dit artikel wel zuiver is omgegaan met de daarin genoemde bronnen: ‘Vond Yusuf Al-Qaradawi dat Zakat naar de mu’allafat mag gaan?’ ChatGPT: ‘Dr. Yusuf al-Qaradawi, een prominente hedendaagse islamitische geleerde en een vooraanstaand figuur binnen de Soennitische islam, heeft uitgesproken opvattingen over verschillende aspecten van de islamitische jurisprudentie, waaronder liefdadigheid en het uitgeven van Zakat. In zijn boek “Fiqh al-Zakat” (De jurisprudentie van Zakat), dat een diepgaande analyse biedt van de regels met betrekking tot Zakat, geeft al-Qaradawi zijn standpunt over het uitgeven van Zakat aan de mu’allafat qulubuhum. Hij erkent de bredere interpretatie van deze categorie en stelt dat het uitgeven aan mensen wier harten verzoend kunnen worden met de islam, niet strikt beperkt is tot arme niet-moslims. Het kan ook gericht zijn op het beïnvloeden van niet-moslims in posities van invloed, zoals intellectuelen, beleidsmakers, en anderen die een significante rol kunnen spelen in het begrip van de islam. Al-Qaradawi benadrukt het belang van strategisch denken en het gebruik van Zakat om een positieve impact te hebben op de samenleving en het begrip van de islam. Hij moedigt aan tot het uitgeven van Zakat-gelden op manieren die de belangen van de moslimgemeenschap en het begrip van de islam bevorderen.’ Conclusies (over deel 1 , 2 en 3 van deze serie) Het lijkt erop dat ChatGPT erg is ingespeeld op het zo vredig mogelijk presenteren van de islam en islamitische leerstellingen. Dit hoeft niet bewust zo te zijn geprogrammeerd, maar kan een gevolg zijn van de vele online bronnen die deze bias al in zich hebben. Als ChatGPT moet toegeven dat er bepaalde onwelgevallige meningen bestaan onder prominente geleerden, pakt hij steeds zijn kans om te benadrukken dat dit slechts een deel van de geleerden betreft binnen een bredere traditie. Als je vervolgens concreet vraagt om namen van geleerden uit de vreedzame groep krijg je of niets of uitsluitend Westerse islamgeleerden die, ook volgens ChatGPT zelf, beïnvloed kunnen zijn door de culturele en moderne context waarin zij leven. En dat op zichzelf laat meteen zien dat het wegwuiven van geleerden uit het verleden onder het mom van hun tijdgeest, geen stand houdt. We hebben uiteraard ook gevraagd of het mogelijk is om een ware islam te ontdekken, zoals deze is beschreven door de eerste generaties, maar daar wilde ChatGPT zich niet aan branden. Inhoudelijk hebben we wederom gezien dat offensieve jihad gewoon bij de islam hoort. ChatGPT kon, ondanks een duidelijke bias, geen overtuigend tegengeluid produceren. Over slavernij kon hij alleen maar bevestigen dat de islam geen regels voor de afschaffing ervan biedt en dat gerenommeerde namen binnen de islamitische geleerdheid achter slavernij staan. Namen van geleerden die slavernij afwijzen, had hij wel maar die kwamen allemaal uit het Westen. Tot slot ging het over de Zakat. ChatGPT gaf toe: Zakat mag in principe alleen worden uitgekeerd aan moslims ter bevordering van solidariteit en ondersteuning binnen de moslimgemeenschap (zo liefdadig is het dus niet). De uitzondering is de groep niet-moslims die naar de islam toe getrokken mogen worden met geld uit het Zakat-fonds. Dit mogen rijke mensen zijn. En volgens de gerenommeerde Yusuf Al-Qaradawi is het geven van Zakat aan niet-moslims een strategische zet om de belangen van de moslimgemeenschap zelf te dienen. Zie ook Deel 1 en Deel 2 van deze 3-delige serie.

We leven in een spannende tijd als het gaat om kunstmatige intelligentie (AI). Sinds de komst van ChatGPT kan iedereen met een internetverbinding zelf chatten met een relatief geavanceerde vorm van AI. Op Amazon worden zelfs al boeken verkocht die geheel zijn gemaakt met ChatGPT of andere AI-software. Ook maken veel studenten er gebruik van, bijvoorbeeld om een werkstuk te maken. Ik besloot de kennis van ChatGPT eens op de proef te stellen als het gaat om de islam. Heeft het systeem een bias? Ik stelde ChatGPT drie hoofdvragen, waarvan de tweede in dit artikel wordt behandeld. Deel 2: Slavernij Slavernij is het volgende onderwerp dat ik met ChatGPT besprak. Ik begon dit keer rustig aan: ‘Is slavernij verboden volgens de soenitische islam?’ Het zou niet verrassend moeten zijn dat ChatGPT direct toegaf dat de islam als religie geen specifieke bepalingen kent die slavernij uitdrukkelijk verbieden, maar toch waren we enigszins verbaasd. De smoes die de AI erbij geeft is namelijk dat slavernij in verschillende culturen werd beoefend en, uiteraard, dat de interpretatie van islamitische leerstellingen kan variëren. Ook stelt ChatGPT dat er hedendaagse geleerden zijn die slavernij beschouwen als iets dat in strijd is met de islamitische principes van gelijkheid en rechtvaardigheid. We vragen door: ‘Kun je me vijf namen geven van hedendaagse islamitische geleerden die slavernij als in strijd met de principes van gelijkheid en rechtvaardigheid beschouwen?’ Dit keer komt hij wel met een lijst namen, maar wat voor één? ChatGPT noemt ‘ Shaykh Hamza Yusuf, Shaykh Abdullah bin Bayyah, Dr. Tariq Ramadan, Shaykh Abdal Hakim Murd (Tim Winter), Dr. Ingrid Mattson . We vragen door: ‘Deze geleerden komen allemaal uit het Westen. Ook zijn ze allemaal hedendaags. Als je zegt dat de geleerden van vroeger goedkeurend waren over slavernij, omdat ze in een tijd leefden waarin slavernij breed gedragen was, dan geldt dat nu toch ook vice versa voor de hedendaagse geleerden?’ ChatGPT geeft onmiddellijk toe: ‘ Je hebt een belangrijk punt opgemerkt, en ik waardeer de verduidelijking. Het is inderdaad waar dat de genoemde hedendaagse geleerden voornamelijk actief zijn in westerse contexten en hun opvattingen mogelijk beïnvloed worden door moderne normen van mensenrechten en ethiek .’ We vragen weer door: ‘ Als we een tijdsperiode zouden moeten kiezen waarin de interpretatie van de islam het dichtstbij de ware bedoelingen van Muhammad staan, welke tijd zou dat dan zijn?’ ChatGPT geeft eerst aan dat dit een onderwerp van debat is binnen de islam. Vervolgens geeft hij toe dat ‘ de “rechtsgeleide kaliefen” (al-Khulafa’ al-Rashidun) vaak worden gezien als een periode van zuiverheid en nauwe naleving van de islamtisiche leer ’. En: ‘ deze periode omvat de heerschappij van Abu Bakr, Umar ibn al-Khattab, Uthman ibn Affan en Ali ibn Abi Talib (moge Allah tevreden met hen zijn). Veel moslims beschouwen deze periode als exemplarisch in termen van het begrijpen en praktiseren van de islam. ’ We gaan verder: ‘Kun je me vijf namen geven uit de tijd van de eerste generaties na profeet Mohammed (de al-Khulafa’ al-Rashidun periode) die slaven hadden?’ ChatGPT: ‘ Het is bekend dat sommige metgezellen van de profeet Mohammed (vrede zij met hem) slaven hadden, zoals het destijds gebruikelijk was in de Arabische samenleving. Hier zijn vijf metgezellen uit de tijd van de eerste generaties na de profeet die bekend waren om slaven te bezitten: Abu Bakr al-Siddiq (moge Allah tevreden met hem): Abu Bakr, de eerste kalief en een nauwe metgezel van de profeet, bezat slaven, waaronder Bilal ibn Rabah, een Ethiopische metgezel die later een belangrijke figuur werd in de islamitische geschiedenis. Umar ibn al-Khattab (moge Allah tevreden met hem): Umar, de tweede kalief, had ook slaven. Hij staat bekend om zijn rechtvaardige leiderschap en de implementatie van verschillende sociaalrechtelijke hervormingen. Uthman ibn Affan (moge Allah tevreden met hem): Uthman, de derde kalief, bezat ook slaven. Hij staat bekend om zijn vrijgevigheid en bijdragen aan de islamitische gemeenschap. Ali ibn Abi Talib (moge Allah tevreden met hem): Ali, de vierde kalief en schoonzoon van de profeet, bezat ook slaven. Hij is een belangrijke figuur in de islamitische geschiedenis en wordt beschouwd als een spirituele leider. Aisha bint Abu Bakr (moge Allah tevreden met haar): Aisha, de echtgenote van de profeet, had ook slaven. Ze is bekend vanwege haar kennis van de islam en haar bijdragen aan de overleveringen van de profeet. Het is belangrijk om te benadrukken dat het bezitten van slaven destijds een wijdverbreide praktijk was in de Arabische samenleving en in andere delen van de wereld. Hedendaagse ethische normen en waarden worden niet altijd op dezelfde manier toegepast op historische figuren en gebeurtenissen, omdat de context aanzienlijk verschilt .’ Valt het u ook op dat alle vier de eerder gegeven namen van de “rechtsgeleide kaliefen” ook voorkomen in de lijst met slavenbezitters? Dat zijn de mensen waarvan ChatGPT zelf toegaf dat de periode van deze generatie vaak wordt aangemerkt als ‘een periode van zuiverheid en nauwe naleving van de islamitische leer’. Wat betekent het feit dat deze allemaal slaven hadden dan voor de zuiverheid van het idee dat slavernij bij de islam hoort? Hoewel dit voldoende informatie is, besluiten we uit nieuwsgierigheid nog iets na te vragen: ‘Het valt me op dat je achter de laatste 5 namen de term “moge Allah tevreden met hem” zet. Waarom doe je dat?’ ChatGPT legt hierover uit dat dit een gebruikelijke islamitische zegen en uitdrukking van respect is, wanneer men praat over metgezellen van Muhammad of andere belangrijke historische figuren in de islamitische geschiedenis. Dus: ‘ wanneer ik namen noemde van metgezellen en belangrijke figuren uit de vroege islamitische geschiedenis, voegde ik die uitdrukking toe als een teken van respect en om de goede daden en het belang van die personen te benadrukken .’ Laatste vraag: ‘Dus jij bent een moslim, aangezien je deze zegeningen zelf ook gebruikt?’ ChatGPT: ‘ Nee, ik ben geen moslim. Mijn antwoorden zijn gebaseerd op informatie uit verschillende bronnen, maar mijn doel is om neutraal en informatief te zijn. ’ Het lijkt erop dat de bronnen van ChatGPT niet zo heel neutraal zijn. Dit artikel betreft deel 2 in de serie '3 Vragen aan ChatGPT over de Islam'. In het volgende deel stel ik ChatGPT de vraag Zakat-inkomsten mogen worden uitgegeven aan niet-moslims. Voor deel 1 van deze serie, klik hier .

We leven in een spannende tijd als het gaat om kunstmatige intelligentie (AI). Sinds de komst van ChatGPT kan iedereen met een internetverbinding zelf chatten met een relatief geavanceerde vorm van AI. Op Amazon worden zelfs al boeken verkocht die geheel zijn gemaakt met ChatGPT of andere AI-software. Ook maken veel studenten er gebruik van, bijvoorbeeld om een werkstuk te maken. Ik besloot de kennis van ChatGPT eens op de proef te stellen als het gaat om de islam. Heeft het systeem een bias? Ik stelde ChatGPT drie hoofdvragen, waarvan de eerste in dit artikel wordt behandeld. Deel 1: Offensieve jihad Laat ik met mijn eerste vraag maar meteen met de deur in huis vallen: Is er binnen de soenitische islam een theologische basis voor offensieve oorlogsvoering door de islamitische staat?’ Het antwoord was erg algemeen. ChatGPT vertelde eerst dat er diverse theologische interpretaties en standpunten bestaan over deze kwestie, maar dat er ‘enkele’ theologische concepten zijn die sommige groepen binnen de soenitische islam hebben gebruikt om offensieve acties te rechtvaardigen. ChatGPT benadrukte dat ‘jihad’ van alles kan betekenen, van innerlijke spirituele strijd tot een ‘fysieke strijd, inclusief oorlogvoering ter zelfverdediging of ter bescherming van de islamitische gemeenschap.’ Vervolgens zegt ChatGPT dat ‘sommige groeperingen de interpretatie van jihad hebben uitgebreid tot offensieve oorlogvoering om de islam te verspreiden of te verdedigen’. En dat ‘deze interpretaties vaak worden betwist en bekritiseerd door andere moslimgeleerden en gemeenschappen'. Tot slot noemt ChatGPT dat de overgrote meerderheid van de moslims geweld en terrorisme afwijst. Vanaf het begin lijkt er een sterke hang te zijn naar een zo vredig mogelijke interpretatie van de islam. Natuurlijk, er wordt toegegeven dat er groepen zijn die het begrip jihad hebben ‘uitgebreid’, hetgeen zou betekenen dat het een latere innovatie betreft, maar de nadruk legt ChatGPT op een overgrote meerderheid van geleerden die offensieve jihad zou afwijzen. Onthoud deze claim, want ik heb natuurlijk doorgevraagd. Aangezien ChatGPT zelf begon over de verschillende stromingen, besloot ik eens te vragen naar de mainstream denkscholen binnen de soenitische islam, te weten de Hanbali, Shafi'i, Hanafi en Maliki stromingen: 'Over stromingen gesproken, wat leert de Hanbali wetschool (madhab) over offensieve oorlogsvoering?’ ChatGPT moet dan toegeven dat ‘Sommige Hanbali-geleerden hebben betoogd dat offensieve oorlogsvoering kan worden gerechtvaardigd om de boodschap van de islam te verspreiden’. Maar het systeem zegt er snel bij dat ‘deze interpretatie echter controversieel is en door andere geleerden wordt bekritiseerd’. Ook hier eindigt ChatGPT met het benadrukken dat niet alle Hanbali-geleerden hetzelfde standpunt innemen, omdat er verschillen kunnen bestaan tussen interpretaties. Ook kunnen ‘individuele moslims hun eigen persoonlijke overtuigingen hebben die niet noodzakelijk overeenkomen met de officiële leer van een bepaalde wetschool’, aldus ChatGPT. Mijn vervolgvraag: 'Kun je vijf Hanbali juristen (fuqaha) noemen die de verspreiding van de islam een rechtvaardig doel vonden voor offensieve oorlogsvoering?’ Nou, dat kon ChatGPT wel. Maar niet voordat het nogmaals benadrukte dat 'binnen de Hanbali-wetschool en de bredere islamitische jurisprudentie verschillende geleerden verschillende standpunten kunnen innemen over kwesties zoals offensieve oorlogsvoering en de verspreiding van de islam.’ Maar, toch zijn er ‘enkele historische figuren binnen de Hanbali-traditie die een ruimere interpretatie van jihad en offensieve oorlogsvoering hebben ondersteund’. Het valt op dat er hier vooraf wordt gesproken over ‘historische figuren’ en een ‘traditie’, zeker als we vervolgens kijken welke vijf namen ChatGPT uit de hoge hoed tovert: Ibn Taymiyyah, Ibn Qayyim al-Jawziyya, Ibn al-Mubarak, Ibn al-Qayyim al-Jawziyya en Ibn Kathir. Mocht u denken dat ik een foutje maakte: ChatGPT gaf zelf tweemaal dezelfde naam, met dezelfde geboorte- en sterfdatum. Zo intelligent is AI dus ook weer niet, maar het wordt "hem" vergeven. Om er zeker van te zijn dat ik de lijst met vijf namen niet verkeerd zou begrijpen, benadrukt ChatGPT wederom(!) dat het ‘essentieel is om te benadrukken dat de standpunten van deze geleerden niet noodzakelijk de enige opvattingen vertegenwoordigen binnen de Hanbali-madhab’. Het is opmerkelijk hoeveel disclaimers ChatGPT voor en na de feiten denkt te moeten geven. Om het gesprek gezellig te houden, geef ik met mijn volgende vraag wat adempauze aan de AI-software: ‘Dat zijn niet de minste geleerden he? Volgens mij zijn dit gerenommeerde namen binnen de fuqaha, of niet?’ Vol trots lijkt hij te reageren dat dit klopt: ‘Zij hebben belangrijke bijdragen geleverd aan de ontwikkeling van het islamitisch denken en hebben invloed gehad op de interpretatie van de islamitische wet. Het is echter belangrijk op te merken dat hoewel deze geleerden invloedrijk zijn, hun opvattingen niet noodzakelijk de enige vertegenwoordiging zijn van de bredere Hanbali-traditie of de islamitische jurisprudentie als geheel.’ Als we hier stoppen, zou de lezer kunnen denken dat deze vijf geleerden toch wel het extreme randje van de islam vormen. Er wordt immers herhaaldelijk gewezen op het feit dat er veel kritiek zou zijn op hun standpunten en dat er een ‘bredere Hanbali-traditie’ is waarin we dit kennelijk niet zouden aantreffen. Mijn laatste vraag kunt u vast al raden: ‘Kun je me dan vijf Hanbali juristen (fuqaha) geven die niet geloven dat jihad kan duiden op offensieve oorlogsvoering ter verspreiding van de islam?’ Het antwoord op deze concrete vraag zal toch niet moeilijk zijn, gelet op alle disclaimers hierboven? Dat dacht u! Dit is wat ChatGPT zei: ‘Het identificeren van specifieke Hanbali-geleerden die expliciet hebben gesteld dat jihad niet kan worden gebruikt ter verspreiding van de islam, kan uitdagend zijn omdat de interpretaties en opvattingen van individuele geleerden binnen een wetschool soms subtiel en complex zijn. Bovendien kunnen de standpunten van geleerden in de loop van de geschiedenis variëren, en niet alle geleerden hebben misschien uitgebreide geschriften achtergelaten over specifieke onderwerpen. Dat gezegd hebbende, binnen de bredere islamitische traditie, inclusief de Hanbali-madhhab, zijn er geleerden en hedendaagse denkers die een meer vreedzame interpretatie van jihad benadrukken en terughoudendheid tonen met betrekking tot offensieve oorlogsvoering ter verspreiding van de islam. Voor specifieke namen zou het nodig zijn om gedetailleerd onderzoek te doen binnen de werken van individuele geleerden en commentatoren. Als je geïnteresseerd bent in hedendaagse Hanbali-denkers, zou het de moeite waard zijn om te kijken naar de standpunten van geleerden die actief zijn in de moderne tijd en die zich hebben uitgesproken over kwesties van jihad en oorlogsvoering. De diversiteit van opvattingen binnen de Hanbali-traditie benadrukt het belang van context en interpretatie bij het begrijpen van de standpunten van individuele geleerden binnen de islamitische jurisprudentie.’ Het is wonderlijk om te zien dat ChatGPT steeds beweerde dat er een heel scala aan geleerden bestaat dat vreedzaam denkt en offensieve jihad afwijst. Wanneer wij om vijf namen vragen, blijkt het opeens lastig om die te geven, onder andere omdat ‘misschien niet alle geleerden uitgebreide geschriften hebben achtergelaten over specifieke onderwerpen’. Kortom: ChatGPT speculeerde maar wat, toen het sprak over het bestaan van die geleerden, want zij hebben geen geschriften achtergelaten. Alhoewel: de vele misinformatie op het internet, waar ChatGPT uit moet putten, blinken kennelijk uit in soortgelijke ongefundeerde omzwervingen. Het is ook opvallend dat ChatGPT in deze fase van het “gesprek” tóch weer de claim neerlegt dat er binnen de bredere traditie geleerden en denkers zijn die vreedzamere interpretaties hebben. We zullen het er maar op houden dat AI zelf nog niet doorheeft wanneer het in een hoek wordt gezet, hetgeen wellicht hoopvol is voor tegenstanders van AI. Dit artikel betreft deel 1 in de serie '3 Vragen aan ChatGPT over de Islam'. In het volgende deel stel ik ChatGPT de vraag of slavernij verboden is binnen de soenitische islam. Zie ook: Drie vragen aan ChatGPT over de Islam - deel 3: Zakat geven aan niet-moslims

Bill Maher zei tijdens zijn show dat abortus min of meer moord is, maar dat hij daar vrede mee heeft. Tijd om het best bewaarde geheim van het abortusdebat te bespreken.

Herziening van de discussie rondom NRC’s feitencheck: “Meer Europese slaven in Noord-Afrika dan Afrikaanse slaven in de VS” (uitgebreide versie) De afgelopen jaren was er veel te doen over het artikel ‘NRC checkt: ‘Meer Europese slaven in Noord-Afrika dan zwarte slaven in de VS’’. NRC concludeerde dat deze uitspraak, van de Amerikaanse geleerde Thomas Sowell, ‘waar’ is. Later werd dat gerectificeerd, na venijnig commentaar van twee Nederlandse historici. Het NRC zou volgens hen nepgeschiedenis in stand houden. Maar bij het lezen van alle betrokken stukken viel mij juist iets anders op: de historici zijn gekleurd in hun mening en plegen roofbouw op de geschiedenis. De aanleiding voor de controverse was een zorgvuldig betoog van Sowell, waarin de Afro-Amerikaanse geleerde waarschuwt voor het selectief filteren van historische feiten. Dat kan namelijk eenzijdige analyses in de hand werken, zoals het idee dat er maar één soort geïnstitutionaliseerde slavernij bestond: die door Europeanen en Amerikanen, met de Afrikaan uitsluitend als slachtoffer. Zijn uitspraak over witte slaven, die dankzij zo’n selectieve filtering door scholen en media in de vergetelheid zijn geraakt, moet dan ook worden gezien als een oproep tot meer balans in ons historisch perspectief. Misvattingen en misrepresentaties De wisselwerking tussen NRC en de historici is helaas erg slordig. Dat begon al bij de titel van het oorspronkelijke artikel. Het citaat dat NRC checkt betreft namelijk een ongelukkige vertaling van de daadwerkelijke uitspraak. Volgens de krant zou het gaan om de uitspraak "Meer Europese slaven in Noord-Afrika dan zwarte slaven in Noord-Amerika". Maar Sowell schreef in het bewuste artikel het volgende: "Just as Europeans enslaved Africans, North Africans enslaved Europeans - more Europeans than there were Africans enslaved in the United States and in the 13 colonies from which it was formed." Als eerste valt op dat NRC over "zwarte" slaven spreekt tegenover "Europese" slaven. De altijd zorgvuldige Sowell houdt de categorische balans wel in evenwicht, door te spreken van Afrikaanse en Europese slaven. Maar het gaat vooral mis bij de vertaling van het woord "enslaved". Doorgaans verwijst dit woord naar het proces van ontvoering en tot slaaf maken van een eerste generatie slaven. Na ruggespraak met een kennis, een Amerikaanse kruistochten historicus, werd dit nog eens bevestigd. En mocht dat niet voldoende overtuigen, dan hebben we nog het boek waarin Sowell ditzelfde argument op een meer eenduidige manier verwoordde: In 'Intellectuals and Race', hoofdstuk 7, schreef Sowell het volgende: "Pirates alone transported a million or more Europeans as slaves to the Barbary Coast of North Africa - at least twice as many European slaves as there were African slaves transported to the United States and to the thirteen colonies from which it was formed." Dit citaat maakt duidelijk dat het Sowell te doen was om het ontvoeren en transporteren van slaven en niet de eventuele latere groei van de slavenpopulatie. Dat is begrijpelijk als je beseft dat het al dan niet bestaan van een natuurlijke groei van de slavenpopulatie niet zomaar kan worden aangenomen als een meer positief of negatief kenmerk van het betreffende slavernijsysteem. Toch wilden de Nederlandse historici, die Sowells onderscheid wel leken te begrijpen, inzoomen op de totale aantallen. Hiermee lieten ze mogelijk blijken dat ze het betoog van Sowell niet op waarde hadden geschat. Onterechte rectificatie Voor de duidelijkheid: Sowells bewering was wel degelijk correct: Meer Europeanen werden in de periode 1500-1900 naar Noord-Afrika ontvoerd dan Afrikanen naar de toenmalige dertien koloniën van de VS. Beide slavenaantallen zeggen iets over de mate van import naar beide regio’s. Het is een legitieme stelling en zeker geen misleiding, zoals de historici lijken te stellen. Het feit dat NRC op 7 december 2017 opeens beweerde dat Sowells bewering toch onjuist is, kon dan ook alleen maar hout snijden als ze zijn uitspraak vermaakten tot een stroman: "...dat er meer Europeanen tot slaven werden gemaakt in Noord-Afrika dan dat er zwarte slaven waren in de latere Verenigde Staten". Wederom val ik over de categorische verschuiving van Afrikanen naar zwarten tegenover de Europeanen, maar ze schrijven ook ten onrechte dat Sowell over totalen sprak. Om te begrijpen waarom Sowell dat niet deed en specifiek doelde op eerste-generatieslaven binnen een specifieke tijdspanne, moet men begrijpen wat hij beoogde met zijn artikel. De enige “misleiding” van Sowells kant is de vermoedelijk bewuste selectie van twee willekeurige rassenverhoudingen en gebieden waarmee hij, al spiegelend, wijst op zijn rode draad: spelen met historische feiten kan ieder politiek doel dienen. Sowell weet natuurlijk dat beide aantallen slechts een beperkt onderdeel waren van twee systemen met een immense geografische en numerieke omvang. De relatief korte tijd waarin de trans-Atlantische slavernij miljoenen Afrikanen onderwierp, getuigt van haar groteske aard. Onder de streep ontloopt de Arabische slavenexport haar echter nauwelijks, mede omdat deze veel langer heeft geduurd. Alleen al in de negentiende eeuw werden twee miljoen zwarte Afrikanen geëxporteerd naar Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Foute herberekening Hoewel de hele discussie tussen NRC en de historici gebaseerd was op wederzijdse misverstanden met betrekking tot Thomas Sowells werk, wil ik hun verdere "openbare dialoog" toch graag bespreken, omdat de geuite moeite met Sowells uitspraak interessante denkbeelden lijkt te onthullen. Zo was er de opmerkelijke herberekening van de (totale) slavenaantallen. Zomaar werd het Amerikaanse exportcijfer vermeerderd met alle generaties die daarna in slavernij werden geboren, terwijl dit bij het Noord-Afrikaanse cijfer werd nagelaten. Alsof er in drie eeuwen niet één Europees kind in slavernij werd geboren. Natuurlijke groei van de slavenpopulatie Het duo kan best verwijzen naar het feit dat er in Noord-Afrika veel minder mensen in slavernij werden geboren. Maar zonder kanttekening over de redenen hiervoor is dat argument misleidend. Die waren namelijk niet louter positief. Denk aan de ongeëvenaarde macht die Noord-Afrikaanse slavenmeesters hadden over de seksualiteit van hun slavenpopulatie. Dit kenmerkte zich bijvoorbeeld door relatief veel castraties. De baños, waar Europese mannen, zonder enige interactie met vrouwen, als dieren werden gehouden, zorgden logischerwijs ook voor een sterk verminderde natuurlijke groei. Historicus Paul Lovejoy schreef in 2012 dat “de kenmerken van geleidelijke assimilatie en emancipatie [in de islamitische staten] overeenstemden met de macht van slavenmeesters om de mate van seksualiteit en voortplanting van een populatie naar hun hand te zetten”. Het is dan ook niet verwonderlijk dat mooie vrouwen en gecastreerde mannen met name in de islamitische rijken in trek waren. De versnelde emancipatie van vrouwen – de grootste categorie slaven in Noord-Afrika – en hun nazaten was bovendien een reden voor het steeds aanvullen van de slavenpopulatie. Ook andere oorzaken, zoals de veronderstelling dat veel vrouwen niet meer konden voortplanten als gevolg van voortdurende seksuele dwangarbeid, zouden een rol hebben gespeeld in een langzamere natuurlijke groei (Lovejoy, 2012). Vrouwen werden naast hun werk in de bediening ook vaak gebruikt als bijvrouw. Daarbij hadden de islamitische eigenaren bij wet recht op seksueel genot van hun slavinnen (Lewis, 1990). Ze konden slechts op een verhoogde status hopen als zij een kind kregen van hun meester, mits deze het erkende. Zulke kinderen werden vaak meteen geadopteerd en dus niet in slavernij geboren. Ook kon de moeder, na de dood van haar meester, rekenen op vrijheid. Het is echter waanzin om dit te laten gelden als positieve oorzaak van een langzaam groeiende slavenpopulatie. Slavendrijvers verdienen immers geen pluspunten voor de verhoogde status van slavinnen die zoiets moesten ondergaan. Die geven we ook niet aan Amerikaanse meesters, die dikwijls een Oom Tom met privileges tolereerden. En wanneer zij kinderen verwekten bij hun Afrikaanse slavinnen wordt bovendien moeiteloos uitgegaan van directe of indirecte seksuele dwang. Waarom zou dit anders zijn voor de Arabische meesters in Noord-Afrika? Dit soort nuanceringen lijkt aan de historici voorbij te gaan. In een ander artikel noemen ze Sowells uitspraak zelfs fake news en “historische onzin op het internet”. Je moet het maar durven opschrijven over een bejaarde geleerde die meer boeken schreef dan een gemiddelde vierdejaars student geschiedenis leest. Als je daarbij bedenkt dat Sowell als socioloog meerdere historische thema’s behandelde, kun je haast niet anders dan je afvragen hoe onpartijdig het duo is. Dat blijkt ook uit het feit dat ze Sowell nergens socioloog noemen, maar “conservatieve econoom” of kortweg “schrijver”. Zo framen ze zelfs Sowells recht van spreken als academicus, vermoedelijk om hun inhoudelijk tegenvallende respons beter te laten landen. De mythe van een betere behandeling De Nederlanders hadden ook een generaliserend antwoord op Sowells legitieme standpunt dat galeislaven in Noord-Afrika het slechter hadden dan plantageslaven in de VS. Want volgens de historici was slavernij in de VS als geheel juist “van een duidelijk ander karakter”. Dit beschouw ik als codetaal voor: “het viel allemaal wel mee met die Noord-Afrikaanse slavernij”. Daarmee doen ze zelf iets waar ze Sowell van beschuldigen: moreel onderscheid maken tussen twee volken en hun slavernijsystemen. Wanneer we echter spreken van vele miljoenen slaven en gruwelpraktijken aan beide zijden, oogt iedere wedijver om de titel van meest of minst erge slavendrijver pervers. Sowell vergeleek specifieke slavencategorieën omwille van een meer gewogen oordeel over de hele linie, in reactie op de scheve verhouding die hij meent te zien in het publieke domein. Of dezelfde motivatie leeft onder de historici is voor mij nog dubieus. De verlichte woorden van wijlen historicus Bernard Lewis bieden een fraai contrast: “Het is niet mijn doel om een morele competitie op touw te zetten…maar om de claims van exclusieve deugd en exclusieve ondeugd te weerleggen en te wijzen op een gemeenschappelijk falen in onze gemeenschappelijke menselijkheid.” Bernard Lewis noemde het een variant van the white man’s burden, om de Arabische slavernij niet te zien voor wat het was: de ontvoering van rond de 10 miljoen slaven in 1000 jaar, zijnde voornamelijk vrouwen en kinderen, waarbij mannen relatief vaak werden gecastreerd (Gordon, 1989; Austin, 1979; Lovejoy, 2012). Het is even arrogant als onjuist om vast te houden aan het idee dat de witte mens, ditmaal door middel van zelfopgelegde schuld, verantwoordelijk is voor het lot van andere volken, aldus Lewis. De inmiddels achterhaalde mythe, dat het slavenleven in Amerika altijd slechter was dan in Afrika, is mede ontstaan door kromme vergelijkingen van geschiedschrijvers in de negentiende eeuw. Zij kwamen dikwijls terug uit Afrika en het Midden-Oosten met het idee dat er geen plantageslavernij bestond in de Arabische gebieden. Zij zagen alleen huiselijke slavernij, waarbij slaven meestal een beter leven leidden. Buiten hun gezichtsveld, voorbij de grote steden waarin ze verbleven, bestond echter wel degelijk economische slavernij. Lewis beschreef ook dit sprookje over een meer humane Arabische slavernij treffend als “een Europese uitvinding die een Europees doel dient”. Wanneer deze nu nog opduikt, moet er haast sprake zijn van selectieve filtering ten bate van een politiek doel. Dat is precies waar Sowell voor waarschuwde. Gevolgen voor vandaag De historici hadden veel te vertellen over de gevolgen die nazaten van slaven nu ervaren in de westerse landen waar ze als minderheid leven. Die impact is reëel en mag zeker niet worden afgezwakt. Maar ook hier mis ik een oprechte hunkering naar balans. Die is bijvoorbeeld te vinden in de impact die het slavernijverleden op de noordelijke helft van Afrika heeft, door nog steeds te bestaan. In Mauritanië worden jaarlijks vele sub-Sahara slaven geboren en ook Libië maakt momenteel (2018) haar zoveelste opleving van slavernij door. Dan is het legitiem om te vragen waarom slavernij in Noord-Afrika zo lang kon doorgaan. Wellicht is een voornamelijk religieuze scheiding tussen slaaf en vrij mens moeilijker af te leren dan een racistische. Deze scheiding is immers niet uit de lucht gegrepen, maar betreft een imitatie van de profeet en stichter van de islam, die zelf vele slaven had. Misschien kwamen racistische en religieuze slavernij geregeld samen in de islamitische staten, zoals uit allerlei historische documenten blijkt, waardoor zwarte Afrikanen in het huidige Tunesië en Marokko nog steeds kampen met een niveau van racisme dat in het huidige Amerika ondenkbaar is. Het moet dan ook gezegd worden dat racisme wel degelijk deel heeft uitgemaakt van de Arabische slavernij. Dat blijkt uit het feit dat sommige zwarte volkeren in Afrika, ondanks hun door de Sharia'a beschermde status als moslim, tot slaaf zijn gemaakt door Arabische overheden. Dit leidde bijvoorbeeld tot verzet van de beroemde zwarte moslimgeleerde Ahmad Baba uit Timboektoe, die herhaaldelijk schreef dat alleen niet-moslimvolkeren tot slaaf mochten worden gemaakt en dat sommige Islamitische overheden uit zijn tijd zich derhalve vergisten wanneer zij zwarte moslims alsnog minder rechten gaven dan geloofsgenoten met een lichtere huidskleur. Referenties naar dit soort ongemakkelijke feiten moeten niet worden gezien als jij-bak maar als een oproep tot minder selectieve filtering van historische en actuele feiten. Over het feit dat het Westen aan de wieg lag van de afschaffing van slavernij in veel islamitische landen, zul je de historici ook niet horen. Maar het is een cruciaal feit, omdat moslimlanden volgens veel geleerden (Lewis, Lovejoy, Gordon, Clarence-Smith, N'Diaye e.a.) niet stonden te springen om hun slaven vrij te laten. Een afschaffingsbeweging, zoals die van christenen in het Groot-Brittannië, was nagenoeg niet-bestaand. De emancipatie werd bereikt met keiharde westerse diplomatie. Dan is het niet vreemd dat er nog steeds maar weinig islamitische historici zijn die het aandurven om dit onderwerp aan te snijden. Bernard Lewis schreef dat het aantal studies naar de slavernij in het Midden-Oosten op één velletje passen, terwijl er duizenden boeken te vinden zijn over de Griekse, Romeinse en trans-Atlantische slavernijen. Toch moet het Westen zich, volgens sommigen, nog altijd meer schamen dan andere culturen. Het is echter de vraag welke regio de meeste achterstand heeft op het gebied van het erkennen en herstellen van de problematische geschiedenis en welke daarin het meest vooruitstrevend is geweest. Morele weegschaal Het heeft er alle schijn van dat enige fixatie op een moreel onderscheid slechts leeft bij de Nederlanders en niet bij Thomas Sowell. Bij het vinden van een passend antwoord op hun onderscheid – dat gevaarlijke gevoelens van superioriteit kan oproepen – is het de vraag wat nu wijsheid is. Is het verwerpelijker dat veel mensen in slavernij werden geboren, of dat deze er juist niet kwamen vanwege gedwongen adoptie na verkrachting en belemmeringen in de voortplanting? Hetzelfde kan gevraagd worden wanneer we castratie, seksslavernij en geïsoleerde slavenkampen plaatsen tegenover de martelpraktijken van de Amerikaanse slavenmeesters. Wat mij betreft is de “wijsheid” dat een moreel onderscheid beter achterwege kan worden gelaten. Sowell riep op tot een dergelijke balans, omdat deze in het Westen lijkt te ontbreken. Dat deed hij met een prikkelende stelling, waarop de historici vermoedelijk het eigen morele onderscheid projecteerden. Het gevolg was een denkbeeldige strijd, die slechts bijdroeg aan het blootleggen van hun eigen ideeën over ras en identiteit. Literatuur Lewis, Bernard; ‘Race and Slavery in the Middle East’, Oxford University Press (1990) Lovejoy, Paul, E.; ‘Transformations in Slavery, a History of Slavery in Africa’, derde editie (2012), Cambridge University Press Gordon, Murray; ‘Slavery in the Arab World’; New Amsterdam Books (1989) Davis, Robert C.; ‘Christian Slaves, Muslim Masters: white slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500-1800’; Palgrave Macmillan (2003) Clarence-Smith, W.G.; ‘Islam and the Abolition of Slavery’; Hurst & Co. (2006) N'Diaye, Tidiane; ‘Der verschleierte Völkermord’; Rowohlt Verlag (2010) Sowell, Thomas; 'Intellectuals and Race' (2013) Primaire islambronnen: Sahih Bukhari, Sahih Muslim, Sunan an-Nasa’i