Chris Develing • 29 december 2023

Nepgeschiedenis of verschil van inzicht?


Herziening van de discussie rondom NRC’s feitencheck:
“Meer Europese slaven in Noord-Afrika dan Afrikaanse slaven in de VS”
(uitgebreide versie)

 

De afgelopen jaren was er veel te doen over het artikel ‘NRC checkt: ‘Meer Europese slaven in Noord-Afrika dan zwarte slaven in de VS’’. NRC concludeerde dat deze uitspraak, van de Amerikaanse geleerde Thomas Sowell, ‘waar’ is. Later werd dat gerectificeerd, na venijnig commentaar van twee Nederlandse historici. Het NRC zou volgens hen nepgeschiedenis in stand houden. Maar bij het lezen van alle betrokken stukken viel mij juist iets anders op: de historici zijn gekleurd in hun mening en plegen roofbouw op de geschiedenis.


De aanleiding voor de controverse was een zorgvuldig betoog van Sowell, waarin de Afro-Amerikaanse geleerde waarschuwt voor het selectief filteren van historische feiten. Dat kan namelijk eenzijdige analyses in de hand werken, zoals het idee dat er maar één soort geïnstitutionaliseerde slavernij bestond: die door Europeanen en Amerikanen, met de Afrikaan uitsluitend als slachtoffer. Zijn uitspraak over witte slaven, die dankzij zo’n selectieve filtering door scholen en media in de vergetelheid zijn geraakt, moet dan ook worden gezien als een oproep tot meer balans in ons historisch perspectief.


Misvattingen en misrepresentaties


De wisselwerking tussen NRC en de historici is helaas erg slordig. Dat begon al bij de titel van het oorspronkelijke artikel. Het citaat dat NRC checkt betreft namelijk een ongelukkige vertaling van de daadwerkelijke uitspraak. Volgens de krant zou het gaan om de uitspraak "Meer Europese slaven in Noord-Afrika dan zwarte slaven in Noord-Amerika". Maar Sowell schreef in het bewuste artikel het volgende: "Just as Europeans enslaved Africans, North Africans enslaved Europeans - more Europeans than there were Africans enslaved in the United States and in the 13 colonies from which it was formed."


Als eerste valt op dat NRC over "zwarte" slaven spreekt tegenover "Europese" slaven. De altijd zorgvuldige Sowell houdt de categorische balans wel in evenwicht, door te spreken van Afrikaanse en Europese slaven. Maar het gaat vooral mis bij de vertaling van het woord "enslaved". Doorgaans verwijst dit woord naar het proces van ontvoering en tot slaaf maken van een eerste generatie slaven. Na ruggespraak met een kennis, een Amerikaanse kruistochten historicus, werd dit nog eens bevestigd. En mocht dat niet voldoende overtuigen, dan hebben we nog het boek waarin Sowell ditzelfde argument op een meer eenduidige manier verwoordde: In 'Intellectuals and Race', hoofdstuk 7, schreef Sowell het volgende:


"Pirates alone transported a million or more Europeans as slaves to the Barbary Coast of North Africa - at least twice as many European slaves as there were African slaves transported to the United States and to the thirteen colonies from which it was formed."


Dit citaat maakt duidelijk dat het Sowell te doen was om het ontvoeren en transporteren van slaven en niet de eventuele latere groei van de slavenpopulatie. Dat is begrijpelijk als je beseft dat het al dan niet bestaan van een natuurlijke groei van de slavenpopulatie niet zomaar kan worden aangenomen als een meer positief of negatief kenmerk van het betreffende slavernijsysteem. Toch wilden de Nederlandse historici, die Sowells onderscheid wel leken te begrijpen, inzoomen op de totale aantallen. Hiermee lieten ze mogelijk blijken dat ze het betoog van Sowell niet op waarde hadden geschat.


Onterechte rectificatie


Voor de duidelijkheid: Sowells bewering was wel degelijk correct: Meer Europeanen werden in de periode 1500-1900 naar Noord-Afrika ontvoerd dan Afrikanen naar de toenmalige dertien koloniën van de VS. Beide slavenaantallen zeggen iets over de mate van import naar beide regio’s. Het is een legitieme stelling en zeker geen misleiding, zoals de historici lijken te stellen. Het feit dat NRC op 7 december 2017 opeens beweerde dat Sowells bewering toch onjuist is, kon dan ook alleen maar hout snijden als ze zijn uitspraak vermaakten tot een stroman: "...dat er meer Europeanen tot slaven werden gemaakt in Noord-Afrika dan dat er zwarte slaven waren in de latere Verenigde Staten". Wederom val ik over de categorische verschuiving van Afrikanen naar zwarten tegenover de Europeanen, maar ze schrijven ook ten onrechte dat Sowell over totalen sprak. Om te begrijpen waarom Sowell dat niet deed en specifiek doelde op eerste-generatieslaven binnen een specifieke tijdspanne, moet men begrijpen wat hij beoogde met zijn artikel.


De enige “misleiding” van Sowells kant is de vermoedelijk bewuste selectie van twee willekeurige rassenverhoudingen en gebieden waarmee hij, al spiegelend, wijst op zijn rode draad: spelen met historische feiten kan ieder politiek doel dienen. Sowell weet natuurlijk dat beide aantallen slechts een beperkt onderdeel waren van twee systemen met een immense geografische en numerieke omvang. De relatief korte tijd waarin de trans-Atlantische slavernij miljoenen Afrikanen onderwierp, getuigt van haar groteske aard. Onder de streep ontloopt de Arabische slavenexport haar echter nauwelijks, mede omdat deze veel langer heeft geduurd. Alleen al in de negentiende eeuw werden twee miljoen zwarte Afrikanen geëxporteerd naar Noord-Afrika en het Midden-Oosten.


Foute herberekening


Hoewel de hele discussie tussen NRC en de historici gebaseerd was op wederzijdse misverstanden met betrekking tot Thomas Sowells werk, wil ik hun verdere "openbare dialoog" toch graag bespreken, omdat de geuite moeite met Sowells uitspraak interessante denkbeelden lijkt te onthullen.

Zo was er de opmerkelijke herberekening van de (totale) slavenaantallen. Zomaar werd het Amerikaanse exportcijfer vermeerderd met alle generaties die daarna in slavernij werden geboren, terwijl dit bij het Noord-Afrikaanse cijfer werd nagelaten. Alsof er in drie eeuwen niet één Europees kind in slavernij werd geboren.


Natuurlijke groei van de slavenpopulatie


Het duo kan best verwijzen naar het feit dat er in Noord-Afrika veel minder mensen in slavernij werden geboren. Maar zonder kanttekening over de redenen hiervoor is dat argument misleidend. Die waren namelijk niet louter positief. Denk aan de ongeëvenaarde macht die Noord-Afrikaanse slavenmeesters hadden over de seksualiteit van hun slavenpopulatie. Dit kenmerkte zich bijvoorbeeld door relatief veel castraties. De baños, waar Europese mannen, zonder enige interactie met vrouwen, als dieren werden gehouden, zorgden logischerwijs ook voor een sterk verminderde natuurlijke groei.


Historicus Paul Lovejoy schreef in 2012 dat “de kenmerken van geleidelijke assimilatie en emancipatie [in de islamitische staten] overeenstemden met de macht van slavenmeesters om de mate van seksualiteit en voortplanting van een populatie naar hun hand te zetten”. Het is dan ook niet verwonderlijk dat mooie vrouwen en gecastreerde mannen met name in de islamitische rijken in trek waren.


De versnelde emancipatie van vrouwen – de grootste categorie slaven in Noord-Afrika – en hun nazaten was bovendien een reden voor het steeds aanvullen van de slavenpopulatie. Ook andere oorzaken, zoals de veronderstelling dat veel vrouwen niet meer konden voortplanten als gevolg van voortdurende seksuele dwangarbeid, zouden een rol hebben gespeeld in een langzamere natuurlijke groei (Lovejoy, 2012).


Vrouwen werden naast hun werk in de bediening ook vaak gebruikt als bijvrouw. Daarbij hadden de islamitische eigenaren bij wet recht op seksueel genot van hun slavinnen (Lewis, 1990). Ze konden slechts op een verhoogde status hopen als zij een kind kregen van hun meester, mits deze het erkende. Zulke kinderen werden vaak meteen geadopteerd en dus niet in slavernij geboren. Ook kon de moeder, na de dood van haar meester, rekenen op vrijheid. Het is echter waanzin om dit te laten gelden als positieve oorzaak van een langzaam groeiende slavenpopulatie. Slavendrijvers verdienen immers geen pluspunten voor de verhoogde status van slavinnen die zoiets moesten ondergaan. Die geven we ook niet aan Amerikaanse meesters, die dikwijls een Oom Tom met privileges tolereerden. En wanneer zij kinderen verwekten bij hun Afrikaanse slavinnen wordt bovendien moeiteloos uitgegaan van directe of indirecte seksuele dwang. Waarom zou dit anders zijn voor de Arabische meesters in Noord-Afrika?


Dit soort nuanceringen lijkt aan de historici voorbij te gaan. In een ander artikel noemen ze Sowells uitspraak zelfs fake news en “historische onzin op het internet”. Je moet het maar durven opschrijven over een bejaarde geleerde die meer boeken schreef dan een gemiddelde vierdejaars student geschiedenis leest. Als je daarbij bedenkt dat Sowell als socioloog meerdere historische thema’s behandelde, kun je haast niet anders dan je afvragen hoe onpartijdig het duo is. Dat blijkt ook uit het feit dat ze Sowell nergens socioloog noemen, maar “conservatieve econoom” of kortweg “schrijver”. Zo framen ze zelfs Sowells recht van spreken als academicus, vermoedelijk om hun inhoudelijk tegenvallende respons beter te laten landen.


De mythe van een betere behandeling


De Nederlanders hadden ook een generaliserend antwoord op Sowells legitieme standpunt dat galeislaven in Noord-Afrika het slechter hadden dan plantageslaven in de VS. Want volgens de historici was slavernij in de VS als geheel juist “van een duidelijk ander karakter”. Dit beschouw ik als codetaal voor: “het viel allemaal wel mee met die Noord-Afrikaanse slavernij”. Daarmee doen ze zelf iets waar ze Sowell van beschuldigen: moreel onderscheid maken tussen twee volken en hun slavernijsystemen. Wanneer we echter spreken van vele miljoenen slaven en gruwelpraktijken aan beide zijden, oogt iedere wedijver om de titel van meest of minst erge slavendrijver pervers. Sowell vergeleek specifieke slavencategorieën omwille van een meer gewogen oordeel over de hele linie, in reactie op de scheve verhouding die hij meent te zien in het publieke domein. Of dezelfde motivatie leeft onder de historici is voor mij nog dubieus.


De verlichte woorden van wijlen historicus Bernard Lewis bieden een fraai contrast:


“Het is niet mijn doel om een morele competitie op touw te zetten…maar om de claims van exclusieve deugd en exclusieve ondeugd te weerleggen en te wijzen op een gemeenschappelijk falen in onze gemeenschappelijke menselijkheid.”


Bernard Lewis noemde het een variant van the white man’s burden, om de Arabische slavernij niet te zien voor wat het was: de ontvoering van rond de 10 miljoen slaven in 1000 jaar, zijnde voornamelijk vrouwen en kinderen, waarbij mannen relatief vaak werden gecastreerd (Gordon, 1989; Austin, 1979; Lovejoy, 2012). Het is even arrogant als onjuist om vast te houden aan het idee dat de witte mens, ditmaal door middel van zelfopgelegde schuld, verantwoordelijk is voor het lot van andere volken, aldus Lewis.


De inmiddels achterhaalde mythe, dat het slavenleven in Amerika altijd slechter was dan in Afrika, is mede ontstaan door kromme vergelijkingen van geschiedschrijvers in de negentiende eeuw. Zij kwamen dikwijls terug uit Afrika en het Midden-Oosten met het idee dat er geen plantageslavernij bestond in de Arabische gebieden. Zij zagen alleen huiselijke slavernij, waarbij slaven meestal een beter leven leidden. Buiten hun gezichtsveld, voorbij de grote steden waarin ze verbleven, bestond echter wel degelijk economische slavernij. Lewis beschreef ook dit sprookje over een meer humane Arabische slavernij treffend als “een Europese uitvinding die een Europees doel dient”. Wanneer deze nu nog opduikt, moet er haast sprake zijn van selectieve filtering ten bate van een politiek doel. Dat is precies waar Sowell voor waarschuwde.


Gevolgen voor vandaag


De historici hadden veel te vertellen over de gevolgen die nazaten van slaven nu ervaren in de westerse landen waar ze als minderheid leven. Die impact is reëel en mag zeker niet worden afgezwakt. Maar ook hier mis ik een oprechte hunkering naar balans. Die is bijvoorbeeld te vinden in de impact die het slavernijverleden op de noordelijke helft van Afrika heeft, door nog steeds te bestaan. In Mauritanië worden jaarlijks vele sub-Sahara slaven geboren en ook Libië maakt momenteel (2018) haar zoveelste opleving van slavernij door.


Dan is het legitiem om te vragen waarom slavernij in Noord-Afrika zo lang kon doorgaan. Wellicht is een voornamelijk religieuze scheiding tussen slaaf en vrij mens moeilijker af te leren dan een racistische. Deze scheiding is immers niet uit de lucht gegrepen, maar betreft een imitatie van de profeet en stichter van de islam, die zelf vele slaven had. Misschien kwamen racistische en religieuze slavernij geregeld samen in de islamitische staten, zoals uit allerlei historische documenten blijkt, waardoor zwarte Afrikanen in het huidige Tunesië en Marokko nog steeds kampen met een niveau van racisme dat in het huidige Amerika ondenkbaar is. Het moet dan ook gezegd worden dat racisme wel degelijk deel heeft uitgemaakt van de Arabische slavernij. Dat blijkt uit het feit dat sommige zwarte volkeren in Afrika, ondanks hun door de Sharia'a beschermde status als moslim, tot slaaf zijn gemaakt door Arabische overheden. Dit leidde bijvoorbeeld tot verzet van de beroemde zwarte moslimgeleerde Ahmad Baba uit Timboektoe, die herhaaldelijk schreef dat alleen niet-moslimvolkeren tot slaaf mochten worden gemaakt en dat sommige Islamitische overheden uit zijn tijd zich derhalve vergisten wanneer zij zwarte moslims alsnog minder rechten gaven dan geloofsgenoten met een lichtere huidskleur. Referenties naar dit soort ongemakkelijke feiten moeten niet worden gezien als jij-bak maar als een oproep tot minder selectieve filtering van historische en actuele feiten.


Over het feit dat het Westen aan de wieg lag van de afschaffing van slavernij in veel islamitische landen, zul je de historici ook niet horen. Maar het is een cruciaal feit, omdat moslimlanden volgens veel geleerden (Lewis, Lovejoy, Gordon, Clarence-Smith, N'Diaye e.a.) niet stonden te springen om hun slaven vrij te laten. Een afschaffingsbeweging, zoals die van christenen in het Groot-Brittannië, was nagenoeg niet-bestaand. De emancipatie werd bereikt met keiharde westerse diplomatie. Dan is het niet vreemd dat er nog steeds maar weinig islamitische historici zijn die het aandurven om dit onderwerp aan te snijden. Bernard Lewis schreef dat het aantal studies naar de slavernij in het Midden-Oosten op één velletje passen, terwijl er duizenden boeken te vinden zijn over de Griekse, Romeinse en trans-Atlantische slavernijen. Toch moet het Westen zich, volgens sommigen, nog altijd meer schamen dan andere culturen. Het is echter de vraag welke regio de meeste achterstand heeft op het gebied van het erkennen en herstellen van de problematische geschiedenis en welke daarin het meest vooruitstrevend is geweest.


Morele weegschaal


Het heeft er alle schijn van dat enige fixatie op een moreel onderscheid slechts leeft bij de Nederlanders en niet bij Thomas Sowell. Bij het vinden van een passend antwoord op hun onderscheid – dat gevaarlijke gevoelens van superioriteit kan oproepen – is het de vraag wat nu wijsheid is. Is het verwerpelijker dat veel mensen in slavernij werden geboren, of dat deze er juist niet kwamen vanwege gedwongen adoptie na verkrachting en belemmeringen in de voortplanting? Hetzelfde kan gevraagd worden wanneer we castratie, seksslavernij en geïsoleerde slavenkampen plaatsen tegenover de martelpraktijken van de Amerikaanse slavenmeesters. Wat mij betreft is de “wijsheid” dat een moreel onderscheid beter achterwege kan worden gelaten. Sowell riep op tot een dergelijke balans, omdat deze in het Westen lijkt te ontbreken. Dat deed hij met een prikkelende stelling, waarop de historici vermoedelijk het eigen morele onderscheid projecteerden. Het gevolg was een denkbeeldige strijd, die slechts bijdroeg aan het blootleggen van hun eigen ideeën over ras en identiteit.

 

Literatuur

Lewis, Bernard; ‘Race and Slavery in the Middle East’, Oxford University Press (1990)
Lovejoy, Paul, E.; ‘Transformations in Slavery, a History of Slavery in Africa’, derde editie (2012), Cambridge University Press
Gordon, Murray; ‘Slavery in the Arab World’; New Amsterdam Books (1989)
Davis, Robert C.; ‘Christian Slaves, Muslim Masters: white slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500-1800’; Palgrave Macmillan (2003)
Clarence-Smith, W.G.; ‘Islam and the Abolition of Slavery’; Hurst & Co. (2006)
N'Diaye, Tidiane; ‘Der verschleierte Völkermord’; Rowohlt Verlag (2010)
Sowell, Thomas; 'Intellectuals and Race' (2013)
Primaire islambronnen: Sahih Bukhari, Sahih Muslim, Sunan an-Nasa’i

 

door Chris Develing 20 oktober 2025
Internationaal zijn er ontzettend veel goede mensen bezig met het bestrijden van meisjesbesnijdenis. Maar wat deze organisaties vaak in koor zingen, is dat het een culturele praktijk betreft die niets met de islam te maken heeft. Een theologische studie naar dit fenomeen echter maakt duidelijk die duiding te kort door de bocht gaat. Toch ben ik er nog niet over uit of het slimmer is om mee te gaan met het islam-vriendelijke narratief. De islam is een ingewikkelde religie. Moslims volgen niet alleen "dat ene heilige boek", maar ook de gebruiken en voorschriften van de grondlegger van de religie, Muhammad. Wat hij verkondigde en ondernam, staat beschreven in ellenlange collecties van gezegdes (ahadith) en biografieën (sirat). Wie beweert dat meisjesbesnijdenis niet in de Koran voorkomt, maakt dan ook weinig indruk op mensen die de theologische bronnen van de islam kennen. Jongensbesnijdenis staat bijvoorbeeld ook niet in de Koran voorgeschreven. Toch zweert iedere moslim erbij dat dit een islamitische verplichting is. Maar waarom is dat zo? Uiteindelijk is besnijdenis een Sharia aangelegenheid. Knappe koppen binnen de islam vullen al vele eeuwen in wat de Sharia (simpelweg: de islamitische wet) allemaal moet aanbevelen en opleggen. Daar zijn meningsverschillen over, maar heel groot zijn die vaak niet als je kijkt naar de grootste islamitische stroming, het Soenisme. Daarin heb je vier geaccepteerde wetscholen (madhabs) die allemaal zijn terug te herleiden naar de tijd kort na de oprichting van de islam, te weten de Hanafi-, Hanbali-, Shafi- en Malikischool. Daarin kijken juristen vanuit hun traditionele denkstroming naar de wet. Maakt de leugen vrij? Van oudsher wordt er naar meisjesbesnijdenis gekeken als iets dat op z'n minst is aanbevolen. Volgens sommige geleerden (voornamelijk binnen de Shafi wetschool) is het zelfs verplicht. Dat is ook de reden waarom meisjesbesnijdenis zijn weg heeft gevonden naar Indonesië, dat ver weg van Afrika ligt. Het idee dat meisjesbesnijdenis een Afrikaanse culturele traditie is, dat niets met de islam te maken heeft, is dan ook een fabel. En wat mij betreft is het een kwalijke fabel, omdat het veronderstelt dat zoiets alleen kan komen uit het "barbaarse" Afrikaanse continent, waar toevallig een aantal moslimlanden liggen die hiermee zijn besmet. Zoals met meer onderwerpen is er ook grote terughoudendheid om de islam te beschuldigen van meisjesbesnijdenis. Maar de waarheid zal je vrijzetten, luidt het gezegde. Hoe zet je gemeenschappen vrij van meisjesbesnijdenis? Voor zover het een Afrikaanse culturele traditie is, moet je inderdaad zorgen dat je de mensen op andere gedachten brengt. Maar door te ontkennen dat het ook een praktijk is die de islam heeft omarmd, ontneem je mensen de kans om vrij te komen van de wortel van het probleem binnen hun gemeenschap. Cultuur vs Religie Veel Marokkanen en Turken vertellen mij echter dat de praktijk in hun landen niet voorkomt en dús niets met de islam te maken heeft. Deze conclusie kun je niet trekken. Anders zou alcohol ruimschoots worden toegestaan voor iedere moslim, omdat we in Turkije behoorlijk wat alcoholgebruik waarnemen. De ironie wil dat het juist een culturele traditie is dat meisjesbesnijdenis in bepaalde moslimlanden niet voorkomt. Maar om te weten wat de islam leert, kijken we niet in de vriendelijke ogen van onze Turkse buurvrouw. We moeten de boeken induiken en onze afwegingen maken. Ik zal de eerste zijn die toegeeft dat die "boeken" niet heel duidelijk zijn over meisjesbesnijdenis. Zo is er wel een hadith waarin staat dat de man en de vrouw zichzelf ritueel moeten reinigen nadat 'de besneden delen elkaar hebben geraakt'. In een andere hadith vertelt Muhammad dat de persoonlijke verzorging van een moslim bestaat uit vijf zaken, waaronder de besnijdenis. Omdat hierbij geen geslacht werd gespecificeerd, zijn veel geleerden er vanuit gegaan dat het geldt voor zowel de man als de vrouw. Dat één van die vijf zaken het trimmen van de snor betreft, is een zwak punt in die redenatie óf een belediging aan het adres van vrouwen in het huidige Soedi-Arabië, maar daar wil ik mijn vingers niet aan branden. Die twee ahadith hebben een zogenoemde 'sterke overlevering' waardoor ze als zeer betrouwbaar worden gezien. Maar je kunt dus twijfelen aan de interpretatie. Een andere hadith, met een zwakkere betrouwbaarheid, spreekt duidelijker over de noodzaak van meisjesbesnijdenis. In die overlevering zou Muhammad hebben gezegd dat de vrouwen voorzichtig moeten zijn wanneer ze de besnijdenis uitvoeren, want dat zou beter zijn voor de vrouw en prettiger voor de man. Het feit dat de vrouwen hier de handeling uitvoeren, zou erop wijzen dat het om meisjesbesnijdenis gaat. Een zwakkere betrouwbaarheid betekent overigens niet dat het als onwaar wordt beschouwd. Islamitische geleerden hechten juist grote waarde aan zulke teksten, die ze dan ook zorgvuldig verzamelen in hun collecties. Ze gaan er vaak in hoge mate vanuit dat een dergelijke uitspraak wel zo is gezegd, maar dat de bewijzen niet sterk genoeg zijn om een wet helemaal op dat gezegde te baseren. Je kunt je afvragen hoe interessant het is om als buitenstaander mee te wegen in deze interne discussie. Waar ik me vooral op concentreer is het feit dat de vier wetscholen zo ongeveer het hele bestaan van de islam deze praktijk in stand hebben gehouden, waardoor zelfs in Nederland moskeeën staan die opkomen voor de "noodzaak" om meisjes te besnijden. Reformatie? Is er ook nuance op dit punt? Jazeker. De Al Azr universiteit in Egypte zegt al een aantal jaren dat meisjesbesnijdenis niet bij de islam hoort. Ook valt het te begrijpen dat NGO's die meisjesbesnijdenis bestrijden bij hoog en bij laag beweren dat de praktijk niets met de islam te maken heeft. Hoe wil je anders binnenkomen in die lokale gemeenschappen? Hoe wil je mensen bereiken als je niet slechts één praktijk aanpakt maar de hele historische legitimiteit van hun geloof? Daarbij komt dat die gemeenschappen vaak zelf ervaren dat het een culturele praktijk is, zonder te beseffen dat de cultuur werd beïnvloed door de religie. Dat is enigszins vergelijkbaar met ons Westers uitgangspunt van monogamie in het huwelijk, zonder te beseffen dat dit christelijke wortels heeft. Ook moet gezegd worden dat er volgens de islamitische wetscholen wordt gewezen op de lichtste vorm van meisjesbesnijdenis. De WHO noemt deze vorm de type I besnijdenis. Hierbij wordt "slechts" een stukje voorhuid van de clitoris verwijderd, terwijl types II, III en IV verwijzen naar het verwijderen van zelfs de gehele schaamlippen. Dit laatste komt ook veel voor in de islamitische wereld, maar vindt zijn wortels niet per se in de islam als het gaat om de uitvoering. Dilemma Ik zit dus met een dubbel gevoel. Hoe meer moslims gaan geloven dat meisjesbesnijdenis niets met de islam te maken heeft, hoe minder meisjes deze tragedie zal overkomen, zou je zeggen. Aan de andere kant kun je je afvragen of dit op de lange termijn helpt, aangezien je de wortel van het probleem niet aanpakt. Want als de NGO's weer wegrijden en men zich weer verdiept in het geloof waar ze nog steeds veel vertrouwen in hebben, komen ze de ahadith en de shariabepalingen weer tegen. En dan zullen nieuwe imams en nieuwe vroedvrouwen mogelijk weer opstaan om gewoon weer te wijzen op het "belang" van meisjesbesnijdenis. Want wat Muhammad deed en voorschreef, kan nooit verkeerd zijn, aldus het islamitisch uitgangspunt. Laten we de vergelijking eens trekken met slavernij. Met veel pijn en moeite werd deze praktijk bijna geheel uitgebannen binnen de islamitische wereld. Veel van die moeite kwam uit het Westen, want de islamitische wereld had geen duidelijke afschaffingsbeweging. Immers, Muhammad had slaven, dus hoe kan zoiets verkeerd zijn? Toch is het grotendeels gelukt en roepen moslims veelal in koor dat slavernij niets met de islam te maken heeft. Maar de boeken waarin staat dat Muhammad die slaven eigenhandig inlijfde, net als alle generaties na hem, bleven in de schappen staan. Om die reden zien we bij iedere nieuwe jihad en iedere nieuwe oprichting van een kalifaat hetzelfde: de herinvoering van slavernij door mensen die opnieuw de Koran en de hadith zijn gaan lezen en tot geen andere conclusie konden komen dan het voorschrift om de omliggende volkeren te veroveren en hun mensen tot slaaf of derderangsburger te maken. Daarom vrees ik voor hetzelfde bij meisjesbesnijdenis: een hoop geld en moeite kan ervoor zorgen dat de islamitische wereld meisjesbesnijdenis tijdelijk vergeet. Maar omdat het in de boeken blijft staan van de religie die men aanhangt, loert het opduiken van zo'n traditie achter iedere hoek.
door Chris Develing 28 september 2025
Dit jaar mocht ik een interview geven aan het steeds populairder wordende YouTube kanaal 'Christendom'. Het werd een getuigenis, waarin ik sprak over het opgroeien zonder vader, mijn latere geloof in Christus en maatschappelijke onderwerpen zoals abortus en de impact van de islam op onze samenleving. Bekijk het gesprek hieronder:
door Chris Develing 26 september 2025
We hebben allemaal een bepaalde mate van bias, oftewel een vooringenomen standpunt over onderwerpen die ons aan het hart gaan. Dat maakt het soms moeilijk om voor de volle honderd procent eerlijk te kijken naar nieuwe informatie. Zeker als deze kan leiden tot het bijstellen van je mening. Blinde vlek Een cognitieve dissonantie gaat nog iets verder dan een bias. Je kunt het zien als een blinde vlek. Christenen kunnen het weleens beschrijven als geestelijke blindheid in zaken van het geloof. Zo’n dissonantie komt erop neer dat je duidelijke feiten of informatie toch nog weet te ontkennen of zo weet te draaien dat ze hun betekenis voor jou en je standpunten verliezen. Stel bijvoorbeeld dat je zoveel informatie hebt over roken dat je echt wel kunt weten dat het ongezond is. Desondanks blijf je doorroken, alsof die informatie nooit tot je kwam. Je handelen is daarmee niet rationeel maar gebaseerd op je begeerte om te roken. Het is belangrijk om te benadrukken dat cognitieve dissonanties voorkomen bij zowel voor- als tegenstanders van abortus wanneer ze in discussie raken. Zo komt het voor dat voorstanders van abortusrechten (pro-choicers) tot ver in de zwangerschap blijven spreken van een ‘klompje cellen’, terwijl tegenstanders (pro-lifers) soms al vroeg capaciteiten aan het ongeboren kind toedichten die het op dat moment nog niet heeft. ‘Uit elkaar getrokken’ In dit stuk wil ik een online voorbeeld aanhalen van een cognitieve dissonantie bij iemand die groot voorstander is van abortusrechten. Stella Bergsma, een columniste met 35 duizend volgers op X was in gesprek geraakt over abortus. Een andere X-gebruiker wierp haar voor de voeten dat ‘baby’s letterlijk uit elkaar getrokken worden’ tijdens een abortus. Bergsma besloot de AI-machine van X, genaamd Grok, bij het gesprek te betrekken: ‘@Grok wordt bij een abortus de baby letterlijk uit elkaar getrokken?’
door Chris Develing 16 september 2025
After Charlie Kirk’s assassination many mainstream news platforms did not wait long to start regurgitating online claims about supposed evil things Charlie Kirk has said throughout the years. What the exact motivation behind behind these choices is remains to be seen, but it is clear that certain people who disagreed with Kirk’s views ran towards such claims in order to either legitimize Kirk’s violent death or to suggest that he somehow reaped what he sowed. When confronted with such claims, I noticed that many supposed quotes by Kirk were not based on truth. Often lies or half-truths were told. Rarely was the quote exact and when it was, it was often taken out of context. I decided to take the time to fact-check 7 such claims. I chose them randomly, to see if any of the claims were truthful. A few of them were true or partly true but lacking a strong-man explanation from Kirk’s own point of view. But in most cases the claims can be accurately described as lies or deliberate half-truths. Below I describe the claims, one by one, with my commentaries. 1. Gay people should be stoned to death False : Kirk never said this as a separate statement or wish for American law. This lie started when left-wing author Stephen King took to X on September 11, one day after Kirk’s assassination, and claimed that Kirk had “advocated stoning gays to death”. He later retracted this claim and apologized. King acknowledged that Kirk only mentioned a passage about stoning people after sleeping with the same sex from the Old Testament, in order to show someone that they were cherry picking verses about love as if the Bible doesn’t condemn sin. Kirk did call this penalty “part of Gods perfect law” as can be heard in the original footage , but that does not equal advocating for the same laws in today's society. 2. Most people are scared when they see a black pilot flying a plane False : He never said this exact quote or anything of similar meaning. What really happened was: during a conversation Kirk discussed affirmative action and how it creates bad ways of thinking, because it is known that certain people get jobs because of affirmative action, not because they were the best for the job. This can result in people second guessing the quality of the captain of their flight if he or she happens to be black. Kirk immediately added: “ I don't wanna think that way. And no one should, right? ” So, Kirk wasn’t saying that he distrusts black people having the capacity to be pilots. He was demonstrating how affirmative action can make people weary of how people got to a position, especially when it’s such a crucial job that people’s lives depend on it. Kirk went on to say: “ I want to be as blunt as possible because now I'm connecting two dots. Wait a second, this CEO just said that he's forcing that a white qualified guy is not gonna get the job. So I see this guy, he might be a nice person and I say, "Boy, I hope he's not a Harvard-style affirmative-action student that … landed half of his flight-simulator trials ." 3. Taylor Swift should reject feminism and submit to her husband True . In a video on his own platform, Kirk took the time to congratulate Taylor Swift’s engagement and said that he wished for her that this step would make her more conservative. Kirk said he wanted them to have many children. Then he went on to say she should leave feminism and submit to her husband. Kirk said that he was saying all of these things without any sarcasm. It can be assumed that Kirk believes in the, according to many, Biblical principle that women should submit to their husband. However, in general Christians do not believe this to mean that a woman is worth less than a man, but rather that there are God-ordained roles for men and women. 4. No one should be allowed to retire False . What Charlie Kirk really said was that he didn’t think people should retire, saying it’s not Biblical. This is more an advice than something he would like to see enforced by law. When it comes to the law, he did advocate for raising the age of retirement. Here’s the full context: “ Now, I will say that for future retirees, people under the age of 45, we should absolutely raise the retirement age. I’m going to say something very provocative. I’m not a fan of retirement. I don’t think retirement is biblical,” he said . “You say, ‘Charlie, I’m just gonna retire and I’m just gonna go golf.’ I think, what a waste of the gifts that God has given you .” 5. British Colonialism was what “made the world decent” True . Charlie Kirk said this at the beginning of his show on September 22, 2022. The context is that he was about to speak to professor Bruce Gilley, a political scientist who has written a book called The Case for Colonialism and is of the opinion that British Colonialism was mostly helpful to the lands they settled in, because it uplifted its people to a more modern, more fair and more liberal standard of living and ruling. It seems obvious that Kirk agreed with a lot of what professor Gilley was coming to convey. Needless to say, this is a controversial opinion. One could ask ‘What about slavery?’ Gilley spoke about this, saying that Spanish and Portuguese enslavers felt they were rescuing African slaves from the hardships of Africa, where slavery was rampant and much more harsh. Gilley also said that “ None of this made their enslavement right. But then little of what happened to the wretched of the earth in that era was right by contemporary standards. There is a historical bait and switch when contemporary critics charge European colonialists with all sorts of modern crimes: stealing land, owning slaves, shooting lions. These charges appeal to norms and expectations that emerged later from Western civilization itself, and only from Western civilization. Stealing land, owning slaves, and slaying wildlife were, after all, the national sports of pre-European contact African, Arab, and native American cultures .” 6. The guy who assaulted the Pelosi’s should be bailed out False . The full clip in which this statement is found, to me, clearly shows that he spoke those words sarcastically. The full statement shows that Kirk had doubts about the Democrat narrative, which said that there might be a link between the attack and Republican rhetoric. For instance, Kirk said “Why is the conservative movement to blame for gay schizophrenic nudists that are hemp jewelry makers breaking into somebody's home, or maybe not breaking into somebody’s home. Why are we to blame for that?” Immediately after saying this, Kirk asked, sarcastically: “And why is this guy still in jail? Why hasn’t he been bailed out?” as if to say that some Republican would have bailed him out by now, if he was such a hero to them. Kirk then continued, again sarcastically, saying that “If some amazing patriot out there … wants to really be a mid-term hero, someone should go and bail him out … and go ask him some questions.” Kirk then called into question why this attacker was possibly being charged with attempted murder and a political assassination attempt, saying that even those kinds of attackers are let out on bail the next day in many situations, implying that “if you go after the Pelosi’s” those rights do not apply. So no, Charlie Kirk did not literally want someone to bail out an attacker who did something Kirk called “awful” and “not right” in the same breath. Only sarcasm makes sense for some of these statements and I think the video shows this. 7. Gun deaths are acceptable in order to have a 2nd amendment Partly True . Kirk did not say the exact words in this rumored quote. What he actually said at a Turning Point event in Salt Lake City was: “ It’s worth it to have a cost of, unfortunately, some gun deaths every single year so that we can have the Second Amendment .” Also, Kirk emphasized that he was being rational and pragmatic about this trade-off, arguing that the right to bear arms is too important to let gun deaths (those caused by legal gun-owners one must assume) get in the way of that. This says nothing about the way he felt about gun violence. He was obviously against gun violence and thought it should be prevented. He just didn’t believe that a ban on legal firearms should be the sacrifice to achieve that goal. One may compare it to liberals accepting a number maternal deaths every year, due to legal abortion. One could argue that deaths from pregnancy are still more frequent. Similarly, one could argue that the amount of deaths without the Second Amendment could increase if the government decided to turn on its own people, as has happened many times throughout history.
Lubach pleit voor verdoofde dierenslacht, maar hoe zit het met onverdoofde abortus?
door Chris Develing 25 juni 2025
Ongeboren kinderen worden onverdoofd geaborteerd. Toch pleit niemand voor verdoving zoals dat bij slachtdieren gebeurt. We analyseren een uitzending van Lubach om onder meer te zien of dierenactivisten verder mogen gaan met het tonen van expliciete beelden.
door Chris Develing 18 juni 2025
Het Britse Lagerhuis besloot dat vrouwen niet meer strafrechtelijk vervolgbaar zijn als zij een abortus ondergaan buiten de wettelijke termijn. Namens NPV - Zorg voor het Leven mocht ik aanschuiven in het Family7 programma Uitgelicht om over dit nieuws mee te praten. Bekijk het gesprek hieronder:
MEER ARTIKELEN