Marokkaanse Aboutaleb vraagt uitgerekend Nederland alsnog excuses te maken voor slavernijverleden
Waarom zouden we hem niet herinneren aan het historische én moderne slavenprobleem van zijn geboorteland?

Afgelopen zaterdag was er een herdenking bij het slavernijmonument van Rotterdam. De burgemeester van die stad, Ahmed Aboutaleb, speelde de rol die bij zo’n bijeenkomst hoort. Maar hij vloog uit de bocht toen hij zei dat Nederland alsnog excuses moet aanbieden voor haar slavernijverleden, ondanks het feit dat Nederland hier, en hier, al spijt betuigde. Waarom dat niet genoeg is? Spijt betuigen is niet hetzelfde als excuses maken, aldus Aboutaleb.
Hautain
Daarmee praat hij onder meer belangenorganisatie Collectief Broki naar de mond. Die zeiden in 2013 dat Asscher spijt betuigde, waar ze eigenlijk excuses hadden verwacht. Er was niemand die zich daarna afvroeg wat nu eigenlijk het verschil is, maar de onvrede bleef bestaan. Ergens vrees ik dat er na de verlangde excuses, mochten die ooit komen, weer zal worden gevraagd waar de spijtbetuiging blijft.
Toegegeven, over het Nederlandse aandeel in de slavernij kan niet vaak genoeg spijt worden betuigd. Er is dus niets op tegen om het woord excuses te gebruiken, als men zich daar beter bij voelt. Doe het terwijl je op je hoofd staat, schreeuwend vanaf de Euromast, mij zal je niet horen klagen. Maar ergens is het vreemd dat een uitvoerige spijtbetuiging niet voldoende is. Wellicht dat er juridische motieven spelen, maar het lijkt me dat het emotionele proces voorop staat. En in die context is een spijtbetuiging niet minder dan het maken van excuses. Sterker nog, spijt roept bij mij sterkere emoties op dan het ietwat hautaine ”excuses”.
Barbarijse slavernij
Maar dan Aboutaleb. Hij vindt het geen probleem om Nederlanders te houden aan een verleden waar ze niets mee te maken hebben. Waarom zouden wij hem dan niet herinneren aan het historische en moderneslavenprobleem van zijn geboorteland? Hij heeft immers nog altijd zijn Marokkaanse paspoort. Staat hij als Berber weleens stil bij de Barbarijse slavernij, of als moslim bij die van vrijwel de gehele islamitische wereld? Ook vraag ik me af of hij in Marokko kan en mag speechen over spijt. Zijn er überhaupt dergelijke monumenten om naast te staan?
Geschat wordt dat de Barbarijse slavernij in de periode 1530-1780 ruim 1,25 miljoen Europese slaven verhandelde. Daar zaten vast wel wat voorouders tussen van de huidige generaties Nederlanders. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de miljoenen zwarte slaven die naar Noord-Afrika zijn ontvoerd. Voor Marokko genoeg redenen om spijt te betuigen, zou je zeggen.
Zelfs Ghana deed dit aangaande haar eigen slavernijverleden. Dat was meer dan terecht, omdat veel Afrikanen verantwoordelijk waren voor het leveren van slaven aan de Europeanen. Maar heeft Marokko, dat slavernij pas in 1922 afschafte en daarna nog jaren ongestoord door kon gaan, dit verleden überhaupt toegegeven? Ik kan er niets over vinden.
Pelgrimstocht
Marokko staat 139ste op de lijst met landen die in 2016 actief streden tegen moderne slavernij. Volgens de ranglijst van de Walk Free Foundation is Nederland in dat opzicht overigens wereldkampioen. Ik hoop daarom dat iedere Rotterdammer om die reden vandaag de vlag uithangt, totdat Aboutaleb verhaal komt halen. Als het gaat om het aantal moderne slaven, staat Marokko overigens wel hoog: 18de.
Terwijl Aboutaleb naar het verleden staart, kunnen we vaststellen dat er nogal wat aan de hand is met die moderne slavernij in de moslimwereld. In Mauritanië bestaat slavernij nog steeds. Niet gek als je beseft dat de praktijk daar pas officieel werd afgeschaft in 1980. Hoe zit het dan met Saudi-Arabië, het land waar een goed moslim minimaal een keer in z’n leven naartoe reist om moderne slavernij aan te kaarten een pelgrimstocht te maken. Onder Westerse druk schafte het koninkrijk slavernij officieel af in 1962. Maar misschien deden ze het ook een beetje voor Malcolm X, die twee jaar later op bezoek zou komen. Ze moesten wel! Het alternatief zou pas echt gênant zijn: “Welkom meneer X, onze slaaf brengt uw koffers wel even naar de kamer.”
Islamitische slavernij
Aboutaleb heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij praktiserend moslim is. Dan is het niet meer dan fair om hem ook op die achtergrond aan te spreken. Het islamitische slavernijverleden is namelijk allesbehalve rooskleurig. Het begon al in de zevende eeuw, met de vermeende profeet Muhammad die actief deelnam aan het bemachtigen en verhandelen van slaven. In de jaren na zijn overlijden werd in korte tijd een groot deel van Noord-Afrika veroverd en ondergedompeld in slavernij. Vooral de Afrikaanse “heiden” werd hiervan het slachtoffer, want de Sharia schrijft voor dat alleen niet-moslims tot slaaf kunnen worden gemaakt.
Naar schatting werden er tussen de zevende en negentiende eeuw ongeveer 11 miljoen Afrikaanse slaven geëxporteerd door islamitische staten en handelaren. Miljoenen anderen stierven tijdens castraties en de barre reisomstandigheden. Deze export gebeurde vooral richting de Noordelijke islamitische staten en liep via de Trans-Sahara route. Ook was er een route over de Rode Zee naar het Arabische Schiereiland en naar India via de Indische Oceaan.
Afschaffing
De afschaffing van slavernij is vrijwel geheel te danken aan christelijke afschaffingsbewegingen uit West-Europa en de Verenigde Staten. Zij kregen het voor elkaar om het Westen uit eigen beweging te laten stoppen met de vreselijke praktijk. Dit was uiteraard veel te laat, maar het gebeurde. Na al die eeuwen was er nog geen soortgelijke beweging opgedoken in de islamitische wereld. Vandaar dat islamitische slavernij groter dan ooit was op het moment dat Europa ermee begon te stoppen. Vrij snel daarna begon met name Groot-Brittannië de islamitische landen onder druk te zetten. Met diplomatische pressie werd het Ottomaanse Rijk gedwongen slavernij af te schaffen. Ook Arabische landen gaven langzaam maar zeker toe. Dit leverde in de negentiende eeuw helaas een tegenbeweging op in Afrika, toen meerdere jihadstaten werden opgericht en direct verder gingen met slavernij. Daarom blijft het vreemd dat veel moslims verbaasd reageerden toen IS meteen na het uitroepen van haar staat begon met geïnstitutionaliseerde slavernij.
Nare bijsmaak
Natuurlijk is het flauw om Aboutaleb te confronteren met de wandaden van zijn voorouders terwijl hij aandacht vraagt voor het slavernijverleden van Nederland. Wat echter tegen de borst stuit is niet zozeer het blijven herinneren aan Nederlandse slavernij, maar het verzwijgen van soortgelijke historie van andere culturen. Het is voor mij ondenkbaar dat een land beloond wordt voor het stilzwijgen van haar verleden waar landen die ervoor uitkomen alle schuld dragen. De onlangs overleden orientalis Bernard Lewis schreef dat het aantal studies naar West-Europese, Romeinse en Griekse slavernij in de tienduizenden loopt, terwijl werken over Islamitische slavernij op een lijst passen ter grootte van één blaadje. Dit moet veranderen. Maar het gebeurt niet zolang islamitische overheden, geleerden en burgers geen behoefte voelen om over “hun” aandeel te spreken.
Het is de hoogste tijd dat Marokko - en de gehele Arabische wereld - kleur bekent. Zo ook Aboutaleb, die zijn moslimvrienden regelmatig tot de orde roept. Laat hij zich om te beginnen uitspreken over de Barbarijse slavernij. Daarna kunnen we het hebben over een zoveelste rondje Nederlandse zelfkritiek.




