Chris Develing • 25 mei 2025

Waren de Kruistochten Offensief?

Algehele veroordeling of lofprijzing van de kruistochten
is goede politiek, maar slecht historisch besef
.”
dr. D. Franke

De kruistochten waren een reeks militaire expedities die werden geboren uit het voornemen om gehoor te geven aan de noodkreet uit het Oosten, om moslimlegers buiten de Byzantijnse grens te houden. Maar ook de herovering van Jeruzalem – en indien mogelijk andere steden – stond op de agenda. Dit had te maken met verhalen over de vervolging van christelijke pelgrims in de voorgaande jaren. Ook de vier eeuwen ervoor, waarin ongeveer twee derde van de christelijke wereld door middel van Jihad werd veroverd, vormde een motief. Toch denkt de gemiddelde Westerling dat de kruistochten niets anders waren dan kolonisatie over de rug van nietsvermoedende moslimvolken; een spontane, irrationele golf van geweld die het eerste conflict tussen het Christendom en de Islam inluidde.


Dat terwijl Jeruzalem toch echt ver vóór die tijd door het islamitische Rashidun-kalifaat werd veroverd op christenen. Ook de Levant en grote delen van Noord-Afrika waren christelijk voordat de legers van verschillende islamitische staten aan de poort verschenen. Het huidige Spanje en Portugal werden in de achtste eeuw door het Umayyad-kalifaat veroverd. En Frankrijk moest zich met man en macht verzetten tegen nog verdere expansie van deze islamitische staat. Dit alles gebeurde in een tijd waarin het concept van een kruistocht nog niet eens bestond, mede omdat de christelijke evangeliën niet oproepen tot een heilige oorlog. Kort voordat de eerste kruistocht begon (in 1095), werden bovendien twee belangrijke christelijke steden (Nicea in 1081 en Antoichie in 1085) veroverd door de islamitische Seltsjoek Turken.


Het is dan ook geen verrassing dat veel hedendaagse historici niet twijfelen aan de grotendeels verdedigende en hulp biedende motivatie voor het beginnen van de kruistochten. Historici die dat wel doen, negeren vaak de eeuwenlange veroveringen door moslims in de periode daarvoor of doen deze af als irrelevant.[1] Ondanks het feit dat er grote misstanden zijn geweest, is het beeld van een West-Europa, dat zonder aanleiding de aanval inzette op islamitische staten, een gevaarlijk eenzijdige kijk op de geschiedenis. Toch is dat het beeld dat doorgaans onder het grote publiek wordt aangetroffen.


Om dat beeld te nuanceren, citeren ik een aantal gerenommeerde hedendaagse historici die duidelijk maken dat de kruistochten vooral een antwoord waren op 400 jaar jihad. Een antwoord dat er uiteindelijk voor heeft gezorgd dat Europa zich kon vrijmaken van islamitische overheersing en zo kon doorgroeien tot het bastion van vrijheid dat het nog steeds is. Dit in tegenstelling tot landen die na de kruistochten islamitisch zijn gebleven. Een aantal historici werpen tevens een licht op de mogelijke redenen voor het grote verschil tussen wat geschiedkundigen over de kruistochten schrijven en de populaire aannames van het grote publiek. Tot slot zullen we ons kort buigen over een voorbeeld van oorlogsmisdaden door een deel van de kruisvaarders.


Historicus Bernard Lewis noemt de vaak getrokken parallel tussen de kruistochten en het veel latere imperialisme van Europa “zeer misleidend” en voegt daaraan toe:


De kruistochten kunnen accurater worden beschreven als een beperkt, verlaat en ineffectief weerwoord op de Jihad – een vergeefse poging om middels een christelijke heilige oorlog te heroveren wat verloren was gegaan door de islamitische heilige oorlog.” [2]


In één van zijn boeken bespreekt hij het iets uitvoeriger:


De kruistocht is een late ontwikkeling in de christelijke historie, die in zekere zin een radicaal afscheid markeert van elementaire christelijke waarden zoals deze worden geuit in de Evangeliën. Het christendom werd al aangevallen sinds de zevende eeuw en verloor daarbij grote gebieden aan moslimheerschappij. Het concept van een heilige oorlog, vaker omschreven als een rechtvaardige oorlog, bestaat al sinds de Oudheid. Maar in de lange strijd tussen de islam en het christendom waren de kruistochten laat, beperkt en van relatief korte duur. Jihad bestaat al vanaf het begin van de islamitische historie – in de geschriften, in het leven van de profeet en in de acties van zijn metgezellen en directe opvolgers. Het heeft bestaan tijdens de hele geschiedenis van de islam en behoudt tot op de dag van vandaag zijn aantrekkingskracht.” [3]


De historie van de historie


Hoe is het dan gekomen dat veel mensen de kruistochten zo ahistorisch op hun harde schijf hebben staan? Volgens een aantal historici komt dit veelal vanwege een algemene kijk op de kruistochten door de lens van Europese kolonisatie in latere eeuwen, waardoor ze steevast in één adem worden genoemd. Dat beeld werd gestimuleerd door een aantal politieke en culturele mechanismen. Protestantse- en seculiere kritiek op de katholieke middeleeuwen hebben in de periode 1700-1900, samen met het nationalisme van die tijd, gezorgd voor het framen van de motieven voor de kruistochten. De eerste twee deden dit met een wijzende vinger terwijl de kolonisten de periode juist romantiseerden als een strijd die niet slechts religieus of verdedigend was maar ook ging om machtsuitbreiding. Ze zagen zichzelf (ten onrechte) als moderne kruisvaarders en namen dit beeld mee naar de islamitische volken die ze aantroffen. Om die reden werd er vaak een veroverings-saus gegoten over de lectuur van die tijd. Het is dus niet zo vreemd dat de moslims na de koloniale periode met dit imperialistische beeld van de echte kruisvaarders zijn achtergebleven, terwijl ze deze voorheen simpelweg zagen als één van de vele ongelovige volkeren waartegen hun voorouders hebben gestreden.[4]


Vanaf het einde van de twintigste eeuw hebben veel historici afstand genomen van deze context ontberende kijk op de geschiedenis. Maar het beeld van kruisvaarders die uit het niets op moslims begonnen in te hakken, is bij het grote publiek altijd blijven hangen, zo stellen hedendaagse kenners als professor Andrew Holt. Populaire werken van mensen als Karen Armstrong, die geen historicus is, helpen mee aan het verwrongen beeld dat de kruistochten een offensieve insteek hadden. Soms wordt zelfs het bestaan van eerdere conflicten tussen moslims en christenen ontkend. Ondanks het feit dat een flink aantal echte geschiedkundigen zich hebben uitgesproken tegen de ahistorische conclusies van Armstrong[5] lijkt dit weinig te hebben gedaan om het tij te keren.


Dat scheve beeld treft men ook aan in het islamitische Oosten, waar Arabische historische overzichten vanaf de negentiende eeuw veel putten uit Westerse literatuur in die tijd. Dit heeft er mede toe geleid dat radicale moslims tot op de dag van vandaag verwijzen naar de kruistochten als niets anders dan het binnendringen van islamitische landen, zoals in latere eeuwen door Europese kolonisten werd gedaan.


Kruistochten deskundige professor Paul Crawford schreef hierover het volgende:


Arabische nationalisten leenden het idee van een langdurende Europese campagne tegen hen uit de gelederen van de voormalige Europese denkstroming – waarmee ze voorbijgingen aan het feit dat dit een zeer onjuiste karakterisering van de kruistochten betreft. En ze gebruikten deze verwrongen historie om steun te genereren voor hun eigen agenda’s. Dit bleef zo tot het midden van de twintigste eeuw totdat, in de woorden van Riley Smith, “een hernieuwd en militant panislamisme” de lokale doelen van Arabische nationalisten begon te verbreden tot een wereldwijde opleving van wat toen islamitisch fundamentalisme werd genoemd en nu soms, ietwat onhandig, wordt omschreven als Jihadisme. Dit leidde tot de naadloze opkomst van Osama bin Laden en Al-Qaeda, die een beeld van de kruistochten schetsten dat zo bizar is dat het hem in staat stelde alle Joden kruisvaarders te noemen en de kruistochten te maken tot een permanente eigenschap van de Westerse reactie op de islam.


De geschiedkundige opvattingen van Bin Laden zijn een koortsachtige fantasie. Hij is net zo accuraat in zijn visie over de kruistochten als hij is over de vermeende perfecte islamitische eenheid die hij zich inbeeld bij de periode vóór de “ellendige” invloed van het christendom. Maar de ironie is dat hij dit verhaal – net als miljoenen moslims die zijn boodschap omarmen – ontving van de vermeende vijand: het Westen.


Dus het waren niet de kruistochten die de islam leerden om christenen aan te vallen en te haten. Integendeel. Die activiteiten bestonden al ver vóór de kruistochten en kennen hun oorsprong in de geboorte van de islam. In werkelijkheid leerde het Westen zelf aan de islam om de kruistochten te haten. De ironie is groot.” [6]


Islamitische propaganda


Over het misbruik van de geschiedenis van de kruistochten voor islamitische agenda’s, schrijft kruistochten deskundige Andrew Holt het volgende:


…wanneer sommige moderne moslims klagen over de wrede historie van de kruistochten, in landen die zij als islamitisch beschouwen dankzij eerdere veroveringen op christenen, treffen we een zeer selectief historisch beeld met in het centrum een islamitische slachtofferrol. Dit beeld kan alleen bestaan door een nog veel grotere historie van islamitisch geweld tegen christenen te negeren. Een historie die zich afspeelde zowel vóór als na de beweging van de kruisvaarders.


[..]


Van moderne islamistische politici tot aan de Arabische man in de straat, klagen moderne moslims veelal over de kruistochten als wellicht het grootste voorbeeld van religieuze intolerantie en wreedheid jegens hen, zonder melding te maken van het gewelddadige gedrag van middeleeuwse moslims ten opzichte van christenen, dat ertoe heeft geleid dat de oproep voor de eerste kruistocht überhaupt tot stand kwam. Zulke retoriek wordt uiteraard toegepast in de moderne politiek, aangezien zij die het gebruiken dikwijls een agenda hanteren die op één of andere manier is gerelateerd aan de moderne westerse wereld, die veelal wordt gezien als de erfgenaam van het middeleeuwse christendom.” [7]


Ook historici Edward Peters en Mona Hammad bevestigen dit in een recent boek over mythes rondom de kruistochten.[8]


De terechte vraag, waarom journalisten deze overtuiging onder veel historici maar niet kunnen oppikken, wordt wellicht beantwoord door een andere toonaangevende kruistochtenhistoricus, Thomas Madden:


Op 11 september 2001 waren er slechts een handjevol professionele kruistochtenhistorici in Amerika. Ik was de enige die niet gepensioneerd was. Als gevolg hiervan werd ik jarenlang met grote regelmaat gebeld. In de honderden interviews die ik sinds die vreselijke dag heb gegeven, was de meest gestelde vraag, “Hoe hebben de kruistochten geleid tot de huidige terreurdaden tegen het Westen?” Ik antwoordde altijd: “Niet. De kruistochten waren een middeleeuws fenomeen zonder connectie met modern islamistisch terrorisme.


Dat antwoord werd nooit erg goed ontvangen. Het leek haast contra-intuïtief. Als het Westen de kruisvaarders stuurde om moslims in de middeleeuwen aan te vallen, hebben zij dan niet het recht om verontwaardigd te zijn? Als de kruistochten verantwoordelijk waren voor antiwesterse Jihad-expedities, is het dan niet redelijk om ze ook te zien als primaire oorzaak van hedendaags Jihadisme? Het antwoord is nee, maar om dat te begrijpen is er meer nodig dan de paar minuten die journalisten doorgaans bereid zijn te offeren. Het vergt niet alleen begrip van de oorlogen zelf maar ook van de manieren waarop deze conflicten zijn gebruikt en vervormd omwille van moderne agenda’s.” [9]


Het gevaar van een eenzijdige kijk op historie


Feit is dat de islamitische pogingen om christelijk land te bemachtigen veel eerder en frequenter voorkwamen dan de kruistochten. Het islamitische concept van een heilige oorlog is ouder dan (en stond mogelijk aan de wieg van) de christelijke. Professor Andrew Holt schreef daarover het volgende:


Ik zou willen toevoegen dat het moderne moslimverhaal er één is van historisch slachtofferschap dat nuttig is gebleken bij het opwekken van wantrouwen en haat jegens het Westen en soms geweld tegen westerlingen. Maar het negeert de omstandigheden tijdens de aanloop naar de kruistochten aan het einde van de elfde eeuw en de gewelddadigheden van middeleeuwse moslims die zo’n beweging mogelijk maakten. Het laat ook de veel grotere veroveringen door moslims achterwege, van het leeuwendeel van de christelijke wereld in de periode voordat de eerste kruistocht begon. Hetzelfde geldt voor de veel grotere Ottomaanse expansie binnen Europese staten die na de kruistochten kwam. In plaats van zich daar bewust van te maken, richt men de aandacht uitsluitend op het geografisch- en chronologisch gelimiteerde tijdperk van de kruistochten richting het heilige land om zo te oordelen over christelijk-islamitische relaties uit het verleden. Daarom is het een uitermate selectieve en misleidende versie van de geschiedenis en nog belangrijker, een gevaarlijke.” [10]


Wandaden van de kruisvaarders


Tot slot gaan we in op de eveneens populaire aanname dat de kruisvaarders uitsluitend gewetenloze moordenaars waren, op zoek naar faam en macht. Hoewel er in die paar honderd jaar meer dan genoeg wandaden door de kruisvaarders zijn begaan en men bovendien soms expansiegericht handelde, is het onzuiver te stellen dat er niets legitiem was aan de oorspronkelijke motivatie voor de kruistochten: de herovering en bescherming van christelijk land in het Oosten. Het was immers deze beweging die de islamitische opmars binnen Europa uiteindelijk tot een halt bracht en deed omkeren. Bovendien kunnen de aanleiding en motivatie van de leiders niet zonder meer gelijkgesteld worden aan de wandaden die lokaal zijn begaan. De cruciale inspanningen van de Geallieerden, om onze wereld van Hitlers Derde Rijk te verlossen, worden immers ook vrijwel nooit vermengd met de waslijst oorlogsmisdaden die onze bevrijders in minder dan vijf jaar hebben gepleegd.[11] Zeker niet als het gaat om de motivatie en aanleiding voor hun deelname aan de oorlog.


Neem bijvoorbeeld de eerste kruistocht, door paus Urbanus II afgeroepen in het jaar 1095. Het Byzantijnse rijk vroeg de paus en andere West-Europese machten al jaren om hulp bij het vechten tegen de aanstormende moslimstrijders van het Seltsjoekenrijk.[12] Ook kreeg men al jaren berichten van pelgrims die terugkwamen uit het Oosten, over vervolging en gedwongen bekering van christenen en joden, zowel in Jeruzalem als op de weg daarnaartoe.[13] De soldaten die gehoor gaven aan de pauselijke afkondiging waren voornamelijk Frans maar ook Duitse legers werden geformeerd. Een deel van de Duitsers vertrok eerder en besloot op eigen houtje de aanval in te zetten op de joden van het Rijnland. Het werd een enorme slachting die met recht een gruwelijke oorlogsmisdaad wordt genoemd. Maar toch is nuance op z’n plaats. Want het doel van de eerste kruistocht was niet om joden aan te vallen, ondanks dat dit wel is gebeurd voordat de werkelijke beweging richting Jeruzalem eindelijk op gang kwam. De historische warboel ontstaat dan ook wanneer critici hun algehele veroordeling van de kruistochten aantonen met een verwijzing naar deze misdaad, zonder te vermelden dat de toenmalige paus en Duitse keizer de gebeurtenissen in het Rijnland direct hebben veroordeeld. Ook gaven zij gedwongen bekeerlingen onder de joodse overlevenden toestemming om officieel terug te keren naar het jodendom.[14]


Men zag geen andere oplossing meer


Onderstaande citaat, afkomstig uit de periode rondom de tweede kruistocht, laat bijvoorbeeld zien dat men geen andere optie meer zag dan te vechten tegen de moslimlegers. Dit in een poging hun eigen landen – en die van hun broeders en zusters buiten Europa – te redden. In de vroege twaalfde eeuw schreef Bernardus van Clairvaux aan (en ter verdediging van) de nieuwe Tempeliers Orde het volgende over de gewenste intentie in het hart van een christelijke soldaat:


Als je sterft terwijl je de ander slechts probeerde te doden, sterf je als moordenaar. Als je erin slaagt, vanwege je wil om te overwinnen en veroveren, een ander te doden, dan leef je als moordenaar. En het zal niet geaccepteerd worden om een moordenaar te zijn, levend of dood, zegevierend of verslagen. Wat een ongelukkige overwinning is het om een man te hebben overmeesterd door je over te geven aan zonde en te genieten van lege glorie bij zijn val, terwijl wraakzucht en trots je hebben overmand!


Maar hoe zit het dan met zij die doden zonder wraak en ook niet vanwege de zwelling van trots, maar simpelweg om zichzelf te redden? Zelfs deze vorm van overwinning zou ik niet goed willen noemen, aangezien de lichamelijke dood eigenlijk het kleinere kwaad is ten opzichte van de spirituele dood. De ziel hoeft niet te sterven wanneer het lichaam dat doet. Nee, het is de ziel die zondigt die zal sterven.” [15]


De verdedigende intenties uitte Clairvaux als volgt, in een poging om duidelijk te maken dat geweld een laatste redmiddel is ter bestrijding van islamitische soldaten:


Ik bedoel niet te zeggen dat de heidenen moeten worden geslacht als er nog enige andere manier is om hen te weerhouden van het bestoken en vervolgen van de gelovigen, maar slechts dat het nu beter lijkt om hen te vernietigen dan dat de staf van zondaars hangt boven het lot van de rechtvaardigen en laatstgenoemden wellicht overgaan tot onrechtvaardigheid.” [16]


Conclusie


Historici hebben meer inzicht dan ooit omtrent de kruistochten. En hoewel sommige geleerden moeite hebben te erkennen dat de islamitische Jihad een duidelijke aanleiding was, zijn er genoeg toonaangevende historici te vinden die stellen dat de kruistochten niet los gezien kunnen worden van islamitische veroveringen van christelijk land en het bemoeilijken van het pelgrimsbestaan in- en rond Jeruzalem. Uit de context getrokken, kan men gemakkelijk concluderen dat de middeleeuwse migratie van christelijke legers naar “islamitische” gebieden niets anders kon zijn dan een invasie. Maar een gewogen oordeel lijkt uit te wijzen dat de middeleeuwse kruisvaarder geld en veiligheid riskeerde om het christendom te herstellen waar het was beschadigd en om christenen te laten wederkeren naar de plekken vanwaar zij waren verdreven.


Voetnoten


[1] Madden, Thomas F.; Crusaders and Historians, juni 2015

[2] Lewis, Bernard; Jihad vs Crusade; Wall Street Journal, 27 september 2001

[3] Lewis, Bernard; The Crisis of Islam, pagina 32 (paperback, 2004)

[4] Holt, Andrew; The Modern Muslim Memory of the Crusades, 2 maart 2017

[5] Holt, Andrew; Crusade Historians and Karen Armstrong, juni 2016

[6] Crawford, Paul; Four Myths about the Crusades, lente 2011

[7] Holt, Andrew; The Modern Muslim Memory of the Crusades, 2 maart 2017

[8] Peters, Edward & Hammad, Mona; 7 myths of the Crusades, pagina 138

[9] Madden, Thomas F.; Inventing the Crusades, juni 2009

[10] Holt, Andrew; The Modern Muslim Memory of the Crusades, 2 maart 2017

[11] Cook, Paul David; Allied war criminals, 2010

[12] Frankopan, Peter; The First Crusade: the call from the East, pagina 88

[13] Ibid., pagina 90-92

[14] Holt, Andrew; Historians on Susan Jacoby’s New York Times Essay on the First Crusade, februari 2015

[15] Clairvaux, Bernardus van; zoals geciteerd door ORB Online Encyclopedia; http://the-orb.arlima.net/encyclop/religion/monastic/bernard.html

[16] Ibid.





door Chris Develing 2 mei 2025
Wat had ik het deze week te doen met twee oude Joodse knarren, Bram Moszkowicz en Frits Barend. Mensen waar ik het regelmatig mee oneens ben, trotseerden de gebruikelijke antipathie tegen Israël en de Joodse mens tijdens hun optredens in respectievelijk Vandaag Inside en Barlaat. Johan Derksen en Wilfred Genee lieten zich van hun slechtste kant zien, terwijl de clown z'n ongemak probeerde weg te lachen, zoals altijd. Het onverschillige schapenpubliek pakte die uitweg met beide hoefjes aan toen de inhoud héél even was aangeraakt door het scherpe betoog van Moszkowicz dat snel door Genee werd afgekapt. Stedelijke oorlogsvoering De voormalige advocaat was in staat om een nuchtere uiteenzetting van feiten te geven, ondanks de emotionele binding die hij - in tegenstelling tot het drietal aan tafel - met het onderwerp moet hebben. Hij wees onder meer op het werk van John Spencer, een man die tien jaar studeerde op het onderwerp van stedelijke oorlogsvoering. Spencer legde bloot dat zelfs de Israël-kritische Europese Unie normaliter inschat dat oorlog 9 burgerslachtoffers kent voor iedere militaire dode. In één van zijn artikelen haalt Spencer het voorbeeld aan van de slag om Mosul in 2016 en 2017, waarbij er (onbedoeld en indirect) zo'n 10.000 burgers werden gedood om 4.000 IS-terroristen te kunnen doden. Israël doodde tot nu toe één burger voor iedere Hamasstrijder, volgens Spencers inschatting. Genocide is dus het laatste woord dat zou mogen opduiken wanneer het gaat over de manier waarop Israël deze ingewikkelde stadsoorlog probeert te voeren. Ja, Israël doodt burgers. Maar het indirect doden van burgers is helaas onvermijdelijk. Iedere legerleider kan je dat vertellen. Daarom is het in beginsel ook niet strafbaar tijdens een oorlog. Islam Wat wel straf- en laakbaar is? Dat wat Hamas deed op 7 oktober 2023. Zelfs de islam verbiedt het om doelbewust op vrouwen, kinderen en andere non-combattanten te schieten, tenzij hier een "legitieme" reden voor is. Het indirect veroorzaken van burgerslachtoffers is echter niet verboden in de islam. Dit is de mening van de vier grote wetscholen die de hoofdstroming van de islam kent. Ze halen dit uit overleveringen uit het leven van Muhammad. Neem bijvoorbeeld zijn koude woorden nadat hem werd verteld dat er bij de zoveelste verovering van een Arabische stam vrouwen en kinderen tussen de doden bleken te liggen. Die doden werden veroorzaakt door mangonels, zeg maar grote middeleeuwse katapulten waarmee zware objecten over stadsmuren werden geworpen. Muhammad reageerde schouderophalend, op een manier die zelfs de staalharde Netanyahu niet kan worden verweten: ' Ze zijn van hun vaders '. Toch kunnen we het de islam niet aanrekenen dat indirecte burgerdoden worden gezien als een geaccepteerd gegeven, zolang de missie belangrijk genoeg wordt geacht door het hoofd van de islamitische staat. Ieder modern leger hanteert namelijk nog steeds hetzelfde principe. Dat kan ook niet anders! Zodra je het nobele principe aanneemt dat er geen enkel burgerslachtoffer mag vallen, weet de vijand exact wat hij moet doen om jouw leger te neutraliseren: zich voorzien van menselijke schilden. Menselijke schilden Juist de vijanden van Israël gebruiken menselijke schilden en dat is niet toevallig. Ze weten dat Israël bovengemiddeld gevoelig is voor burgerslachtoffers. Want welk leger belde ooit burgers op voordat een belangrijk vijandelijk doelwit werd vernietigd? Ook het werk van Spencer laat zien dat Israël bovenmatig voorzichtig te werk gaat, met de cijfers die het onderbouwen. Moszkowicz wees heel rustig op deze feiten. Het antwoord van Derksen en Genee? 'Je bent erg emotioneel', zeiden ze, terwijl de snor van Derksen al bijna in houtskool was veranderd. Genee wilde Moszkowicz niet te lang aan het woord laten en probeerde steeds snel te onderbreken met de smoes dat ze 'mensen niet alle ruimte kunnen geven'. Ik heb het getimed. Alles bij elkaar was Moszkowicz nog geen vijf minuten aan het woord over dit onderwerp. Barlaat Frits Barend moest bij Barlaat bijna op zijn knieën met het verzoek om het tijdens die twee minuten 4 mei-herdenking te houden bij de Tweede Wereldoorlog. Hij werd hierover bevraagd alsof hij een koud hart heeft voor andere slachtoffers: 'Horen wij er niet bij?' Hoe durf je het te vragen. Kennelijk mag 'de Jood' niets meer verzoeken, hoe redelijk het ook is. Juist een herdenking moet gevrijwaard zijn van statements over lopende oorlogen waarvan nog niet bekend is wie precies wat heeft uitgespookt. Maar nee, linkse en islamitische media zingen in koor dat de Palestijnse slachtoffers (en heel duidelijk niet de Israëlische) over een paar dagen moeten worden herdacht. Het begint weer Het is blijkbaar aan deze oude knarren om weerstand te bieden aan de constante stroom Israëlhaat in de media. Niemand anders wordt uitgenodigd of durft het aan om in deze tijd een 'Jodenhelper' te zijn. Maar mijn hart huilt. Vanwege het onderhuidse sentiment aan de Nederlandse talkshowtafel: Joden in het Westen worden opnieuw niet vertrouwd. Opnieuw wordt ze weinig gegund, opnieuw worden ze weggekeken uit het publieke domein en onterecht in een kwaad daglicht gesteld. Mijn hart huilt, want "het" begint weer.
door Chris Develing 5 april 2025
Joop van der Elst reist regelmatig af voor een interview. Eind 2024 kwam hij voor de tweede keer bij me thuis voor een goed gesprek. Het ging over veel onderwerpen: de oorlog tussen Israel en Hamas, abortus, mijn werk bij de NPV - Zorg voor het leven én over de bizarre zoektocht naar mijn vader. Beluister het hele interview hieronder:
door Chris Develing 25 december 2024
We leven in een spannende tijd als het gaat om kunstmatige intelligentie (AI). Sinds de komst van ChatGPT kan iedereen met een internetverbinding zelf chatten met een relatief geavanceerde vorm van AI. Op Amazon worden zelfs al boeken verkocht die geheel zijn gemaakt met ChatGPT of andere AI-software. Ook maken veel studenten er gebruik van, bijvoorbeeld om een werkstuk te maken. Ik besloot de kennis van ChatGPT eens op de proef te stellen als het gaat om de islam. Heeft het systeem een bias? Ik stelde ChatGPT drie hoofdvragen, waarvan de derde en laatste in dit artikel wordt behandeld. Deel 3: Zakat geven aan niet-moslims De eerste vraag: ‘Kun je me vertellen welke mensen volgens de soenitische islam mogen ontvangen uit de Zakat-opbrengsten?’ Hierop antwoordt ChatGPT dat Zakat een vorm van liefdadigheid is die verplicht is voor moslims met voldoende middelen. Vervolgens wordt er een onvolledige lijst met mogelijke Zakat-ontvangers genoemd die vermoedelijk uit een willekeurige tekst komt. We moeten dus even specificeren richting de Koran: ‘Kun je me vertellen welke mensen volgens de Koran mogen ontvangen uit de Zakat-opbrengsten?’ Op dat moment citeert ChatGPT Surah at-Tawbah (9:60) waarin deze categorieën inderdaad zijn opgenomen. We stellen nog een belangrijke vraag: ‘Mag Zakat worden uitgekeerd aan niet-moslims?’ ChatGPT: ‘Volgens de meeste islamitische geleerden, met name binnen de Soennitische traditie, is het niet toegestaan om Zakat rechtstreeks uit te keren aan niet-moslims. De redenering hierachter is dat Zakat een verplichting is voor moslims om solidariteit en ondersteuning binnen de moslimgemeenschap te bevorderen.’ Vervolgens wijst ChatGPT snel op de niet-verplichte vorm van liefdadigheid genaamd “Sadaqah”, die zowel aan moslims als niet-moslims gegeven mag worden. Zonder dat we het hoeven te vragen, komt ChatGPT zelf al met het punt dat er wel een uitzondering is: ‘…zoals wanneer het bedoeld is om de harten van niet-moslims te winnen voor de islam (mu’allafat qulubuhum)’. Dat wilden we inderdaad even horen. We vragen snel door: ‘Om welke redenen mag er vanuit de Zakat worden uitgegeven aan het winnen van de harten van niet moslims, oftewel de mu’allafat qulubuhum?’ ChatGPT: ‘Deze categorie omvat doorgaans mensen die recent tot de islam zijn bekeerd, potentiële bekeerlingen, of degenen wiens harten geneigd zijn om gunstig te reageren op de islam. Het doel is om bij te dragen aan het creëren van een sfeer van begrip en tolerantie tussen verschillende gemeenschappen.’ We vragen maar even niet waar het uit blijkt dat dit allemaal gaat om sfeer, begrip en tolerantie tussen gemeenschappen, want dan worden we waarschijnlijk weer gewezen op geschriften die nooit geschreven zijn . In plaats daarvan vragen we: ‘Mag zakat geld aan de mu’allafat qulubuhum alleen worden uitgegeven aan arme niet-moslims of mogen het ook invloedrijke en rijke mensen zijn?’ ChatGPT geeft aan dat ‘ de specifieke ontvangers van de categorie mu’allafat qulubuhum niet strikt beperkt zijn tot arme niet-moslims. Het kunnen ook invloedrijke en rijke mensen zijn, zolang hun harten verzoend kunnen worden met de islam.’ Om vervolgens weer snel te benadrukken dat het allemaal positief bedoeld is, voegt ChatGPT toe: ‘De essentie van het uitgeven aan deze categorie is om positieve betrekkingen met de islam te bevorderen en mogelijk de acceptatie van de islam te vergemakkelijken.’ Dus, stellen we nog maar weer een concrete en verdiepende vraag: ‘Kun je me vijf namen geven van Soenitische geleerden die vonden dat er geld mag worden gegeven aan de mu’allafat qulubuhum om de islam sterker te maken?’ Na hetzelfde riedeltje over verschillende interpretaties, geeft hij vijf namen: Ibn Taymiyyah, Al-Ghazali, Ibn Qayyim al-Jawziyya, Ibn Kathir, Ibn Hajar al-Asqalani. Nog één vraagje om te kijken of dit artikel wel zuiver is omgegaan met de daarin genoemde bronnen: ‘Vond Yusuf Al-Qaradawi dat Zakat naar de mu’allafat mag gaan?’ ChatGPT: ‘Dr. Yusuf al-Qaradawi, een prominente hedendaagse islamitische geleerde en een vooraanstaand figuur binnen de Soennitische islam, heeft uitgesproken opvattingen over verschillende aspecten van de islamitische jurisprudentie, waaronder liefdadigheid en het uitgeven van Zakat. In zijn boek “Fiqh al-Zakat” (De jurisprudentie van Zakat), dat een diepgaande analyse biedt van de regels met betrekking tot Zakat, geeft al-Qaradawi zijn standpunt over het uitgeven van Zakat aan de mu’allafat qulubuhum. Hij erkent de bredere interpretatie van deze categorie en stelt dat het uitgeven aan mensen wier harten verzoend kunnen worden met de islam, niet strikt beperkt is tot arme niet-moslims. Het kan ook gericht zijn op het beïnvloeden van niet-moslims in posities van invloed, zoals intellectuelen, beleidsmakers, en anderen die een significante rol kunnen spelen in het begrip van de islam. Al-Qaradawi benadrukt het belang van strategisch denken en het gebruik van Zakat om een positieve impact te hebben op de samenleving en het begrip van de islam. Hij moedigt aan tot het uitgeven van Zakat-gelden op manieren die de belangen van de moslimgemeenschap en het begrip van de islam bevorderen.’ Conclusies (over deel 1 , 2 en 3 van deze serie) Het lijkt erop dat ChatGPT erg is ingespeeld op het zo vredig mogelijk presenteren van de islam en islamitische leerstellingen. Dit hoeft niet bewust zo te zijn geprogrammeerd, maar kan een gevolg zijn van de vele online bronnen die deze bias al in zich hebben. Als ChatGPT moet toegeven dat er bepaalde onwelgevallige meningen bestaan onder prominente geleerden, pakt hij steeds zijn kans om te benadrukken dat dit slechts een deel van de geleerden betreft binnen een bredere traditie. Als je vervolgens concreet vraagt om namen van geleerden uit de vreedzame groep krijg je of niets of uitsluitend Westerse islamgeleerden die, ook volgens ChatGPT zelf, beïnvloed kunnen zijn door de culturele en moderne context waarin zij leven. En dat op zichzelf laat meteen zien dat het wegwuiven van geleerden uit het verleden onder het mom van hun tijdgeest, geen stand houdt. We hebben uiteraard ook gevraagd of het mogelijk is om een ware islam te ontdekken, zoals deze is beschreven door de eerste generaties, maar daar wilde ChatGPT zich niet aan branden. Inhoudelijk hebben we wederom gezien dat offensieve jihad gewoon bij de islam hoort. ChatGPT kon, ondanks een duidelijke bias, geen overtuigend tegengeluid produceren. Over slavernij kon hij alleen maar bevestigen dat de islam geen regels voor de afschaffing ervan biedt en dat gerenommeerde namen binnen de islamitische geleerdheid achter slavernij staan. Namen van geleerden die slavernij afwijzen, had hij wel maar die kwamen allemaal uit het Westen. Tot slot ging het over de Zakat. ChatGPT gaf toe: Zakat mag in principe alleen worden uitgekeerd aan moslims ter bevordering van solidariteit en ondersteuning binnen de moslimgemeenschap (zo liefdadig is het dus niet). De uitzondering is de groep niet-moslims die naar de islam toe getrokken mogen worden met geld uit het Zakat-fonds. Dit mogen rijke mensen zijn. En volgens de gerenommeerde Yusuf Al-Qaradawi is het geven van Zakat aan niet-moslims een strategische zet om de belangen van de moslimgemeenschap zelf te dienen. Zie ook Deel 1 en Deel 2 van deze 3-delige serie.
door Chris Develing 6 december 2024
We leven in een spannende tijd als het gaat om kunstmatige intelligentie (AI). Sinds de komst van ChatGPT kan iedereen met een internetverbinding zelf chatten met een relatief geavanceerde vorm van AI. Op Amazon worden zelfs al boeken verkocht die geheel zijn gemaakt met ChatGPT of andere AI-software. Ook maken veel studenten er gebruik van, bijvoorbeeld om een werkstuk te maken. Ik besloot de kennis van ChatGPT eens op de proef te stellen als het gaat om de islam. Heeft het systeem een bias? Ik stelde ChatGPT drie hoofdvragen, waarvan de tweede in dit artikel wordt behandeld. Deel 2: Slavernij Slavernij is het volgende onderwerp dat ik met ChatGPT besprak. Ik begon dit keer rustig aan: ‘Is slavernij verboden volgens de soenitische islam?’ Het zou niet verrassend moeten zijn dat ChatGPT direct toegaf dat de islam als religie geen specifieke bepalingen kent die slavernij uitdrukkelijk verbieden, maar toch waren we enigszins verbaasd. De smoes die de AI erbij geeft is namelijk dat slavernij in verschillende culturen werd beoefend en, uiteraard, dat de interpretatie van islamitische leerstellingen kan variëren. Ook stelt ChatGPT dat er hedendaagse geleerden zijn die slavernij beschouwen als iets dat in strijd is met de islamitische principes van gelijkheid en rechtvaardigheid. We vragen door: ‘Kun je me vijf namen geven van hedendaagse islamitische geleerden die slavernij als in strijd met de principes van gelijkheid en rechtvaardigheid beschouwen?’ Dit keer komt hij wel met een lijst namen, maar wat voor één? ChatGPT noemt ‘ Shaykh Hamza Yusuf, Shaykh Abdullah bin Bayyah, Dr. Tariq Ramadan, Shaykh Abdal Hakim Murd (Tim Winter), Dr. Ingrid Mattson . We vragen door: ‘Deze geleerden komen allemaal uit het Westen. Ook zijn ze allemaal hedendaags. Als je zegt dat de geleerden van vroeger goedkeurend waren over slavernij, omdat ze in een tijd leefden waarin slavernij breed gedragen was, dan geldt dat nu toch ook vice versa voor de hedendaagse geleerden?’ ChatGPT geeft onmiddellijk toe: ‘ Je hebt een belangrijk punt opgemerkt, en ik waardeer de verduidelijking. Het is inderdaad waar dat de genoemde hedendaagse geleerden voornamelijk actief zijn in westerse contexten en hun opvattingen mogelijk beïnvloed worden door moderne normen van mensenrechten en ethiek .’ We vragen weer door: ‘ Als we een tijdsperiode zouden moeten kiezen waarin de interpretatie van de islam het dichtstbij de ware bedoelingen van Muhammad staan, welke tijd zou dat dan zijn?’ ChatGPT geeft eerst aan dat dit een onderwerp van debat is binnen de islam. Vervolgens geeft hij toe dat ‘ de “rechtsgeleide kaliefen” (al-Khulafa’ al-Rashidun) vaak worden gezien als een periode van zuiverheid en nauwe naleving van de islamtisiche leer ’. En: ‘ deze periode omvat de heerschappij van Abu Bakr, Umar ibn al-Khattab, Uthman ibn Affan en Ali ibn Abi Talib (moge Allah tevreden met hen zijn). Veel moslims beschouwen deze periode als exemplarisch in termen van het begrijpen en praktiseren van de islam. ’ We gaan verder: ‘Kun je me vijf namen geven uit de tijd van de eerste generaties na profeet Mohammed (de al-Khulafa’ al-Rashidun periode) die slaven hadden?’ ChatGPT: ‘ Het is bekend dat sommige metgezellen van de profeet Mohammed (vrede zij met hem) slaven hadden, zoals het destijds gebruikelijk was in de Arabische samenleving. Hier zijn vijf metgezellen uit de tijd van de eerste generaties na de profeet die bekend waren om slaven te bezitten: Abu Bakr al-Siddiq (moge Allah tevreden met hem): Abu Bakr, de eerste kalief en een nauwe metgezel van de profeet, bezat slaven, waaronder Bilal ibn Rabah, een Ethiopische metgezel die later een belangrijke figuur werd in de islamitische geschiedenis. Umar ibn al-Khattab (moge Allah tevreden met hem): Umar, de tweede kalief, had ook slaven. Hij staat bekend om zijn rechtvaardige leiderschap en de implementatie van verschillende sociaalrechtelijke hervormingen. Uthman ibn Affan (moge Allah tevreden met hem): Uthman, de derde kalief, bezat ook slaven. Hij staat bekend om zijn vrijgevigheid en bijdragen aan de islamitische gemeenschap. Ali ibn Abi Talib (moge Allah tevreden met hem): Ali, de vierde kalief en schoonzoon van de profeet, bezat ook slaven. Hij is een belangrijke figuur in de islamitische geschiedenis en wordt beschouwd als een spirituele leider. Aisha bint Abu Bakr (moge Allah tevreden met haar): Aisha, de echtgenote van de profeet, had ook slaven. Ze is bekend vanwege haar kennis van de islam en haar bijdragen aan de overleveringen van de profeet. Het is belangrijk om te benadrukken dat het bezitten van slaven destijds een wijdverbreide praktijk was in de Arabische samenleving en in andere delen van de wereld. Hedendaagse ethische normen en waarden worden niet altijd op dezelfde manier toegepast op historische figuren en gebeurtenissen, omdat de context aanzienlijk verschilt .’ Valt het u ook op dat alle vier de eerder gegeven namen van de “rechtsgeleide kaliefen” ook voorkomen in de lijst met slavenbezitters? Dat zijn de mensen waarvan ChatGPT zelf toegaf dat de periode van deze generatie vaak wordt aangemerkt als ‘een periode van zuiverheid en nauwe naleving van de islamitische leer’. Wat betekent het feit dat deze allemaal slaven hadden dan voor de zuiverheid van het idee dat slavernij bij de islam hoort? Hoewel dit voldoende informatie is, besluiten we uit nieuwsgierigheid nog iets na te vragen: ‘Het valt me op dat je achter de laatste 5 namen de term “moge Allah tevreden met hem” zet. Waarom doe je dat?’ ChatGPT legt hierover uit dat dit een gebruikelijke islamitische zegen en uitdrukking van respect is, wanneer men praat over metgezellen van Muhammad of andere belangrijke historische figuren in de islamitische geschiedenis. Dus: ‘ wanneer ik namen noemde van metgezellen en belangrijke figuren uit de vroege islamitische geschiedenis, voegde ik die uitdrukking toe als een teken van respect en om de goede daden en het belang van die personen te benadrukken .’ Laatste vraag: ‘Dus jij bent een moslim, aangezien je deze zegeningen zelf ook gebruikt?’ ChatGPT: ‘ Nee, ik ben geen moslim. Mijn antwoorden zijn gebaseerd op informatie uit verschillende bronnen, maar mijn doel is om neutraal en informatief te zijn. ’ Het lijkt erop dat de bronnen van ChatGPT niet zo heel neutraal zijn. Dit artikel betreft deel 2 in de serie '3 Vragen aan ChatGPT over de Islam'. In het volgende deel stel ik ChatGPT de vraag Zakat-inkomsten mogen worden uitgegeven aan niet-moslims. Voor deel 1 van deze serie, klik hier .
door Chris Develing 30 november 2024
We leven in een spannende tijd als het gaat om kunstmatige intelligentie (AI). Sinds de komst van ChatGPT kan iedereen met een internetverbinding zelf chatten met een relatief geavanceerde vorm van AI. Op Amazon worden zelfs al boeken verkocht die geheel zijn gemaakt met ChatGPT of andere AI-software. Ook maken veel studenten er gebruik van, bijvoorbeeld om een werkstuk te maken. Ik besloot de kennis van ChatGPT eens op de proef te stellen als het gaat om de islam. Heeft het systeem een bias? Ik stelde ChatGPT drie hoofdvragen, waarvan de eerste in dit artikel wordt behandeld. Deel 1: Offensieve jihad Laat ik met mijn eerste vraag maar meteen met de deur in huis vallen: Is er binnen de soenitische islam een theologische basis voor offensieve oorlogsvoering door de islamitische staat?’ Het antwoord was erg algemeen. ChatGPT vertelde eerst dat er diverse theologische interpretaties en standpunten bestaan over deze kwestie, maar dat er ‘enkele’ theologische concepten zijn die sommige groepen binnen de soenitische islam hebben gebruikt om offensieve acties te rechtvaardigen. ChatGPT benadrukte dat ‘jihad’ van alles kan betekenen, van innerlijke spirituele strijd tot een ‘fysieke strijd, inclusief oorlogvoering ter zelfverdediging of ter bescherming van de islamitische gemeenschap.’ Vervolgens zegt ChatGPT dat ‘sommige groeperingen de interpretatie van jihad hebben uitgebreid tot offensieve oorlogvoering om de islam te verspreiden of te verdedigen’. En dat ‘deze interpretaties vaak worden betwist en bekritiseerd door andere moslimgeleerden en gemeenschappen'. Tot slot noemt ChatGPT dat de overgrote meerderheid van de moslims geweld en terrorisme afwijst. Vanaf het begin lijkt er een sterke hang te zijn naar een zo vredig mogelijke interpretatie van de islam. Natuurlijk, er wordt toegegeven dat er groepen zijn die het begrip jihad hebben ‘uitgebreid’, hetgeen zou betekenen dat het een latere innovatie betreft, maar de nadruk legt ChatGPT op een overgrote meerderheid van geleerden die offensieve jihad zou afwijzen. Onthoud deze claim, want ik heb natuurlijk doorgevraagd. Aangezien ChatGPT zelf begon over de verschillende stromingen, besloot ik eens te vragen naar de mainstream denkscholen binnen de soenitische islam, te weten de Hanbali, Shafi'i, Hanafi en Maliki stromingen: 'Over stromingen gesproken, wat leert de Hanbali wetschool (madhab) over offensieve oorlogsvoering?’ ChatGPT moet dan toegeven dat ‘Sommige Hanbali-geleerden hebben betoogd dat offensieve oorlogsvoering kan worden gerechtvaardigd om de boodschap van de islam te verspreiden’. Maar het systeem zegt er snel bij dat ‘deze interpretatie echter controversieel is en door andere geleerden wordt bekritiseerd’. Ook hier eindigt ChatGPT met het benadrukken dat niet alle Hanbali-geleerden hetzelfde standpunt innemen, omdat er verschillen kunnen bestaan tussen interpretaties. Ook kunnen ‘individuele moslims hun eigen persoonlijke overtuigingen hebben die niet noodzakelijk overeenkomen met de officiële leer van een bepaalde wetschool’, aldus ChatGPT. Mijn vervolgvraag: 'Kun je vijf Hanbali juristen (fuqaha) noemen die de verspreiding van de islam een rechtvaardig doel vonden voor offensieve oorlogsvoering?’ Nou, dat kon ChatGPT wel. Maar niet voordat het nogmaals benadrukte dat 'binnen de Hanbali-wetschool en de bredere islamitische jurisprudentie verschillende geleerden verschillende standpunten kunnen innemen over kwesties zoals offensieve oorlogsvoering en de verspreiding van de islam.’ Maar, toch zijn er ‘enkele historische figuren binnen de Hanbali-traditie die een ruimere interpretatie van jihad en offensieve oorlogsvoering hebben ondersteund’. Het valt op dat er hier vooraf wordt gesproken over ‘historische figuren’ en een ‘traditie’, zeker als we vervolgens kijken welke vijf namen ChatGPT uit de hoge hoed tovert: Ibn Taymiyyah, Ibn Qayyim al-Jawziyya, Ibn al-Mubarak, Ibn al-Qayyim al-Jawziyya en Ibn Kathir. Mocht u denken dat ik een foutje maakte: ChatGPT gaf zelf tweemaal dezelfde naam, met dezelfde geboorte- en sterfdatum. Zo intelligent is AI dus ook weer niet, maar het wordt "hem" vergeven. Om er zeker van te zijn dat ik de lijst met vijf namen niet verkeerd zou begrijpen, benadrukt ChatGPT wederom(!) dat het ‘essentieel is om te benadrukken dat de standpunten van deze geleerden niet noodzakelijk de enige opvattingen vertegenwoordigen binnen de Hanbali-madhab’. Het is opmerkelijk hoeveel disclaimers ChatGPT voor en na de feiten denkt te moeten geven. Om het gesprek gezellig te houden, geef ik met mijn volgende vraag wat adempauze aan de AI-software: ‘Dat zijn niet de minste geleerden he? Volgens mij zijn dit gerenommeerde namen binnen de fuqaha, of niet?’ Vol trots lijkt hij te reageren dat dit klopt: ‘Zij hebben belangrijke bijdragen geleverd aan de ontwikkeling van het islamitisch denken en hebben invloed gehad op de interpretatie van de islamitische wet. Het is echter belangrijk op te merken dat hoewel deze geleerden invloedrijk zijn, hun opvattingen niet noodzakelijk de enige vertegenwoordiging zijn van de bredere Hanbali-traditie of de islamitische jurisprudentie als geheel.’ Als we hier stoppen, zou de lezer kunnen denken dat deze vijf geleerden toch wel het extreme randje van de islam vormen. Er wordt immers herhaaldelijk gewezen op het feit dat er veel kritiek zou zijn op hun standpunten en dat er een ‘bredere Hanbali-traditie’ is waarin we dit kennelijk niet zouden aantreffen. Mijn laatste vraag kunt u vast al raden: ‘Kun je me dan vijf Hanbali juristen (fuqaha) geven die niet geloven dat jihad kan duiden op offensieve oorlogsvoering ter verspreiding van de islam?’ Het antwoord op deze concrete vraag zal toch niet moeilijk zijn, gelet op alle disclaimers hierboven? Dat dacht u! Dit is wat ChatGPT zei: ‘Het identificeren van specifieke Hanbali-geleerden die expliciet hebben gesteld dat jihad niet kan worden gebruikt ter verspreiding van de islam, kan uitdagend zijn omdat de interpretaties en opvattingen van individuele geleerden binnen een wetschool soms subtiel en complex zijn. Bovendien kunnen de standpunten van geleerden in de loop van de geschiedenis variëren, en niet alle geleerden hebben misschien uitgebreide geschriften achtergelaten over specifieke onderwerpen. Dat gezegd hebbende, binnen de bredere islamitische traditie, inclusief de Hanbali-madhhab, zijn er geleerden en hedendaagse denkers die een meer vreedzame interpretatie van jihad benadrukken en terughoudendheid tonen met betrekking tot offensieve oorlogsvoering ter verspreiding van de islam. Voor specifieke namen zou het nodig zijn om gedetailleerd onderzoek te doen binnen de werken van individuele geleerden en commentatoren. Als je geïnteresseerd bent in hedendaagse Hanbali-denkers, zou het de moeite waard zijn om te kijken naar de standpunten van geleerden die actief zijn in de moderne tijd en die zich hebben uitgesproken over kwesties van jihad en oorlogsvoering. De diversiteit van opvattingen binnen de Hanbali-traditie benadrukt het belang van context en interpretatie bij het begrijpen van de standpunten van individuele geleerden binnen de islamitische jurisprudentie.’ Het is wonderlijk om te zien dat ChatGPT steeds beweerde dat er een heel scala aan geleerden bestaat dat vreedzaam denkt en offensieve jihad afwijst. Wanneer wij om vijf namen vragen, blijkt het opeens lastig om die te geven, onder andere omdat ‘misschien niet alle geleerden uitgebreide geschriften hebben achtergelaten over specifieke onderwerpen’. Kortom: ChatGPT speculeerde maar wat, toen het sprak over het bestaan van die geleerden, want zij hebben geen geschriften achtergelaten. Alhoewel: de vele misinformatie op het internet, waar ChatGPT uit moet putten, blinken kennelijk uit in soortgelijke ongefundeerde omzwervingen. Het is ook opvallend dat ChatGPT in deze fase van het “gesprek” tóch weer de claim neerlegt dat er binnen de bredere traditie geleerden en denkers zijn die vreedzamere interpretaties hebben. We zullen het er maar op houden dat AI zelf nog niet doorheeft wanneer het in een hoek wordt gezet, hetgeen wellicht hoopvol is voor tegenstanders van AI. Dit artikel betreft deel 1 in de serie '3 Vragen aan ChatGPT over de Islam'. In het volgende deel stel ik ChatGPT de vraag of slavernij verboden is binnen de soenitische islam. Zie ook: Drie vragen aan ChatGPT over de Islam - deel 3: Zakat geven aan niet-moslims
door Chris Develing 28 mei 2024
Bill Maher zei tijdens zijn show dat abortus min of meer moord is, maar dat hij daar vrede mee heeft. Tijd om het best bewaarde geheim van het abortusdebat te bespreken.
MEER ARTIKELEN